Μία από τις πιο συνηθισμένες συζητήσεις στην ελληνική σκηνή είναι γύρω από την μεταφορά γνωστών λογοτεχνικών έργων σε κόμικς. Η συζήτηση αυτή κυρίως τοποθετείται στο πλαίσιο της έκδοσης μιας μεταφοράς αντί ενός πρωτότυπου έργου, και πως αυτό οξύνει το ζήτημα περί «κακού» σεναρίου στο ελληνικό δημιουργικό δυναμικό. Φυσικά δεν λέμε πως πρόκειται για κακές μεταφορές. Η αλήθεια είναι πως τις περισσότερες φορές έχει γίνει με ιδιαίτερη επιτυχία, τόσο από άποψη περιεχομένου όσο και εμπορικά. Σαφές παράδειγμα ο «Ερωτόκριτος» των Γιάννη Ράγκου, Δημοσθένη Παπαμάρκου και Γιώργου Γούση, που είναι μια αρκετά ευρηματική μεταφορά του έμμετρου μυθιστορήματος του Βιντσέζου Κορνάρου. Σε αυτό το πλαίσιο έρχεται να προστεθεί και η πρόσφατη μεταφορά του φημισμένου έργου της Άλκης Ζέη, «Ο Μεγάλος Περίπατος του Πέτρου», σε διασκευή της Αγγελικής Δαρλάση και τα σχέδια του Δημήτρη Μαστώρου.

«Ξύπνα Πέτρο, έγινε πόλεμος»

Η διάσημη συγγραφέας -που μας άφησε πλήρης ημερών μόλις πριν ένα χρόνο- δραστηριοποιούταν στην παιδική και εφηβική λογοτεχνία και μέχρι και σήμερα ο Μεγάλος Περίπατος θεωρείται από πολλούς σαν το κορυφαίο της έργο. Με φόντο την Αθήνα της Κατοχής μέσα από τα μάτια ενός οχτάχρονου αγοριού που βιώνει όλη την τρομακτική κατάσταση και προσπαθεί να σταθεί απέναντι στις φασιστικές διαθέσεις των Γερμανών. Μαζί με τον Πέτρο παρακολουθούμε και την στάση της υπόλοιπης οικογένειάς του και γνωστών του, με το βιβλίο (και το κόμικ αντίστοιχα) να αποτελεί τεκμήριο για τις βαναυσότητες που ασκούσαν οι ναζί κατακτητές, παρέχοντας μας πληροφορίες και για τους τρόπους αντίστασης του λαού.

Η μεταφορά ενός τόσο διάσημου έργου που άγγιξε πολλούς από μας στα νεότερά μας χρόνια είναι σίγουρα μια πολύ μεγάλη δοκιμασία. Στο επιλογικό σημείωμα των δημιουργών που ανέλαβαν το δύσκολο αυτό έργο μιλάνε για την επικοινωνία που είχαν με την Άλκη Ζέη -λίγο πριν φύγει από τη ζωή- και πως στην πρώτη τους κιόλας συνάντηση που αποφάσισαν από κοινού πως θα προχωρήσουν με το εγχείρημα, η Άλκη Ζέη τους είπε χαρακτηριστικά: «Σας λυπάμαι». Το βάρος να μεταφερθεί σε ένα τελείως διαφορετικό μέσο σίγουρα πρέπει να φαίνεται τεράστιο, ωστόσο -και προς ευχάριστη έκπληξη όλων- καταφέρνει να σταθεί επάξια απέναντι στο βιβλίο που βασίστηκε.

Και το πινέλο είναι όπλο

Τι κάνει αυτή τη μεταφορά όμως τόσο πετυχημένη; Είναι ένα σύνολο πραγμάτων. Αρχικά, η συγγραφέας Αγγελική Δραλούση αναλαμβάνει να πει την ιστορία μένοντας πολύ πιστή στο πρωτότυπο έργο της Άλκης Ζέη, δίχως να ξεφεύγει ούτε από τον βασικό άξονα αλλά ούτε και στους διαλόγους. Η μόνη διαφορά βρίσκεται στο ότι το κόμικ δεν ακολουθεί μια πρωτοπρόσωπη αφήγηση του Πέτρου, παρά ακολουθεί πιο κλασικά κόμικ μονοπάτια, χρησιμοποιώντας διαλόγους αντί των περιγραφών του βιβλίου. Βλέπουμε ακόμα μέσα από τα μάτια του Πέτρου, αλλά αποφεύγεται η χρήση αφηγηματικών πλαισίων. Επιπλέον, το κόμικ όπως και το βιβλίο χωρίζεται σε 4 κεφάλαια («Όχι», «Πεινάααω», «Συσσίτιο», «Λευτεριά ή Θάνατος») ακολουθώντας παρόμοια δομή, ξεκινώντας μια μέρα πριν την 28η Οκτωβρίου και τελειώνοντας την ημέρα της απελευθέρωσης της Αθήνας.

Ο Δημήτρης Μαστώρος στο σχέδιο έχει αναλάβει ένα εξίσου -αν όχι πιο δύσκολο- έργο να φέρει εις πέρας. Πρέπει να δώσει πρόσωπο τόσο στο Πέτρο και τους υπόλοιπους χαρακτήρες του βιβλίου, αλλά και να απεικονίσει την Αθήνα της Κατοχής. Και εδώ μιλάμε για επιτυχία. Το πρόσωπο του Πέτρου αποδίδει τους προβληματισμούς και το πως βιώνει τον πόλεμο. Οι υπόλοιποι χαρακτήρες -οι γονείς του, η αδελφή του, ο παππούς του, ο θείος Άγγελος, ο Σωτήρης κα- παίρνουν μορφή μέσα από τα μάτια του Πέτρου, όπως και η Αθήνα, απεικονιζόμενη σαν μια πόλη που καταρρέει μέσα στο σκοτάδι του φασισμού και του ναζισμού. Ξανά από το επιλογικό σημείωμα μαθαίνουμε πως η Άλκη Ζέη είχε ζητήσει την χρήση του ασπρόμαυρου, και να μην χρωματιστεί το κόμικ. Απόφαση που θαρρώ πως ήταν και η μάλλον κατάλληλη για το εν λόγω έργο. Ούτως ή άλλως ο Μαστώρος, όπως είδαμε στο προηγούμενή του δουλειά, “Εξάρχεια – Το Πικρό Νεράντζι”, δουλεύει απίστευτα καλά στο άχρωμο. Και εδώ κρατάει το ίδιο καλό επίπεδο με την προηγούμενη εκείνη δουλειά.

«Ναι, υπάρχουν και Έλληνες φασίστες»

Διαβάζοντας το κόμικ σε αντίθεση με το βιβλίο πρόκειται σίγουρα για μια αρκετά διαφορετική εμπειρία, αφού μιλάμε και για διαφορετικά μέσα. Αλλά είναι που η γλώσσα του πρωτότυπου επιτρέπει και στα δύο να διαβαστούν με ευκολία και να το βιώσει κανείς εξίσου το ίδιο. Είναι πολλές οι σκηνές που χαράσσονται στη μνήμη του αναγνώστη, σκηνές που μπορεί κανείς να γελάσει, σκηνές που θα τον κάνουν δακρύσει. Και πολύ σημαντικό πως το κόμικ δεν πέφτει στο κλασικό κομμάτι περί εθνικής υπερηφάνειας, αλλά αντιθέτως θίγει τον ελληνισμό. Πολύ σημαντική η σκηνή που πληροφορείται ο Πέτρος πως υπάρχουν ακόμα και Έλληνες φασίστες.

Κλείνοντας, πρόκειται για μια πάρα πολύ καλή μεταφορά του δημοφιλέστατου βιβλίου της Άλκης Ζέη, ένα κόμικ που αποτίει φόρο τιμής στην δημιουργό και σέβεται την πρωτότυπη δημιουργία αναδεικνύοντας όλες τις πτυχές της. Αποτελεί τεκμήριο της διαχρονικότητας του βιβλίου και της αντιπολεμικής πένας της Άλκης Ζέη, που ακόμα και αν δεν βρίσκεται πλέον κοντά μας, δεν πρόκειται να σταματήσει να μεγαλώνει γενιές και γενιές και να εξάγει την παιδεία που κανένα υπουργείο έως τώρα δεν έχει καταφέρει να δώσει. Και αν αυτό το κόμικ είναι η ευκαιρία ακόμα περισσότεροι νεότεροι αναγνώστες να την γνωρίσουν, ας είναι. Είναι άξιο του τίτλου του.

Το graphic novel, Ο Μεγάλος Περίπατος του Πέτρου της Άλκης Ζέη κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Αγοράστε το από το ηλεκτρονικό μας βιβλιοπωλείο: