Ληστές

Η ληστρική θεματολογία απασχόλησε το red n’ noir αυτό το μήνα, και όχι αδίκως. Λογοτεχνικά έργα, όπως «Η Ληστεία της Πέτρας» του Τάσου Θεοφίλου, ή και κόμιξ, όπως «Οι Λήσταρχοι» των Βασίλη Χειλά και Παναγιώτη Τσαούση, είναι βασικά παραδείγματα που δείχνουν ότι το φαινόμενο της παραδοσιακής ληστείας αποτελεί ακόμα θέμα συζήτησης και δημιουργίας τέχνης. Στο παρόν κείμενο δεν θα επεκταθούμε στα προαναφερθέντα έργα, αλλά στη νέα κυκλοφορία, από τις εκδόσεις Polaris, του πολυαναμενόμενου graphic novel «Ληστές» των Γιώργου Γούση και Γιάννη Ράγκου.

Οι «Ληστές» είναι μια ιστορία εμπνευσμένη, αλλά όχι βασισμένη, στην ζωή των αδελφών Ρεντζαίων. Αυτός είναι ο λόγος που οι δημιουργοί επέλεξαν να αλλάξουν τα επίθετά τους, βάζοντας ως υπότιτλο «Η ζωή και ο θάνατος των Γιάννη και Θύμιου Ντόβα».

Όπως φανερώνει και ο υπότιτλος, το κόμιξ ξεκινάει από την παιδική ηλικία των αδελφών Ντοβαίων και φτάνει στην εκτέλεσή τους από τη χωροφυλακή. Διατρέχει δηλαδή την περίοδο από το 1909 έως και 1930 μέσα από τα μάτια των δύο αδελφών. Το έργο είναι χωρισμένο σε τέσσερα μέρη, εκ των οποίων τα δύο πρώτα αποτελούν και το α’ μέρος του κόμιξ, το οποίο είχαμε την ευκαιρία να πρωτογνωρίσουμε μέσα από τις σελίδες των τελευταίων τευχών του «Μπλε Κομήτη».

Ο δρόμος της παραβατικότητας

Η ιστορία ξεκινάει με το θάνατο του πατέρα των παιδιών από το μαχαίρι του Γιολδάση, γεγονός που τρέπει τα αδέλφια σε ένα μονοπάτι εκδίκησης… Όταν πάρουν την εκδίκησή τους όμως θα έχουν πια πάρει το μονοπάτι της ανομίας, και εξαιτίας αυτού θα αναγκαστούν να καταφύγουν στα βουνά και να γίνουν ληστές. Στο νέο αυτό κεφάλαιο της ζωής τους, θα συνεχίσουν τις δολοφονίες, τις απαγωγές και άλλες παραβατικές πρακτικές. Θα γνωρίσουν τον Κολοβό, θα ερωτευθούν, θα βρεθούν αντιμέτωποι με τις αρχές και θα έρθουν μπροστά σε ηθικά διλήμματα.

Για να κατανοήσουμε το κόμιξ, χρειάζεται να γνωρίζουμε κάποια βασικά πράγματα σχετικά με το φαινόμενο της ληστοκρατίας. Όπως αναγράφεται και στο οπισθόφυλλο, στο επίκεντρο βρίσκεται πάντα μια σύγκρουση μεταξύ της παράδοσης και της νεωτερικότητας (ως παράδοση νοούνται οι κοινότητες των ορεινών χωριών, ενώ ως νεωτερικότητα το συγκεντρωτικό κράτος). Ληστής γινόταν κάποιος για το χρήμα και για τη φήμη που το συγκεκριμένο επάγγελμα θα του επέφερε, ωστόσο συνήθως κατέληγε σε αυτό κατ’ ανάγκη. Για παράδειγμα, στη περίπτωση των Ντοβαίων ήταν η εκδίκηση του πατέρα τους. Με άλλα λόγια, ο δρόμος προς το κλαρί δεν είχε απαραίτητα κοινωνικό κριτήρια.

Ο ληστρικός «κώδικας τιμής»

Το κόμιξ συνδυάζει τη νουάρ και τη γουέστερν, θα λέγαμε, φύση της περιόδου με την ηθογραφία, δίνοντας χαρακτήρα και πρόσωπο στο βουνό και την πόλη. Η ιστορία μπορεί να φαντάζει και κάπως σύγχρονη, αφού παρόμοιες καταστάσεις θα βρει κανείς πλέον στη μαφία και γενικότερα στο οργανωμένο έγκλημα. Καθένας με τον δικό του κώδικα τιμής, καθένας αποσκοπώντας στο δικό του προσωπικό συμφέρον.

Ο κώδικας τιμής των ληστών είναι ένα ακόμα σημείο που πατάει το κόμιξ συχνά, και που πλήγεται όταν ο δικτάτορας Πάγκαλος, στη προσπάθεια εξουδετέρωσης των ληστρικών πληθυσμών, θα επαναφέρει τον νόμο περί ληστείας, σύμφωνα με τον οποίον ένας ληστής αμνηστεύεται εάν φέρει το κεφάλι ενός άλλου ληστή στις αρχές. Αυτή η καινούρια κατάσταση σηματοδοτεί μια νέα κατάσταση αλληλολοσφαγής μεταξύ των επικηρυγμένων ληστών της εποχής.

Οι χαρακτήρες του Γιάννη και του Θύμιου Ντόβα, ενταγμένοι σε αυτό το πλαίσιο, διατρέχονται από ένα συνεχές αίσθημα τιμής, που είναι και διαρκώς αυτό που τους μεταφέρει από τη μια απόφαση στην άλλη, από τον ένα τόπο στον άλλο.

«Εις τον τόπον της ληστείας»

Ο συγγραφέας Γιάννης Ράγκος, με τα εφόδια που του παρέχει η δημοσιογραφική του ιδιότητα, μαζί με τον σκιτσογράφο Γιώργο Γούση έχουν κάνει μια εκτενή έρευνα για το φαινόμενο και την εποχή, η οποία και διαφαίνεται στο σύνολο του έργου. Στους διαλόγους, την αφήγηση, ακόμα και το σχέδιο. Το σχέδιο του Γούση προσφέρει την κατάλληλη νουάρ ατμόσφαιρα στην ιστορία. Τα πρόσωπα τόσο των αδελφών όσο και των υπόλοιπων χαρακτήρων αντανακλούν τον τρόπο ζωής της περιόδου, ενώ έχει δοθεί ιδιαίτερη προσοχή ακόμα και στις μικρότερες λεπτομέρειες. Έχει δοθεί επιπλέον βάρος στην ορεινή τοπογραφία.

Στα θετικά επίσης οι σελίδες στο τέλος με αποσπάσματα από εφημερίδες της εποχής, που βοηθούν πολύ στο να δοθεί και μια εικόνα για το πώς αντιμετώπιζε ο τύπος τους ληστές.

Οι «Ληστές» δεν μένουν σε μια επιφανειακή απεικόνιση των δύο αδελφών, αλλά διαρκώς προσπαθούν να εμβαθύνουν σε αυτούς, αναπτύσσοντάς τους μέσα από νέες προκλήσεις. Κάθε κίνησή τους έχει συνέπειες, κάθε πράξη τούς στοιχίζει ψυχικά και σωματικά. Το δίδυμο Ράγκος‒Γούσης χτίζουν μια πολυσύνθετη ιστορία, ένα ψυχολογικό θρίλερ, και καταφέρνουν να σε εισάγουν απόλυτα στον κόσμο των ληστών. Μια κινηματογραφική ιστορία, με γρήγορες εναλλαγές σκηνών, εύστροφο σενάριο δίχως άχρηστο exposion, με καλογραμμένους χαρακτήρες, που τελικά σου προκαλεί μία ποικιλία συναισθημάτων κατά την ανάγνωσή του.

Οι «Ληστές: Η ζωή και ο θάνατος του Γιάννη και Θύμιου Ντόβα» κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Polaris

Επισκεφτείτε το ηλεκτρονικό μας βιβλιοπωλείο: