Ιδεολογικές συγκρούσεις στο Α’ Ενωτικό Συνέδριο τον Φλεβάρη του 1929. Περίστροφα, φαλτσέτες, ρόπαλα και καρέκλες

Σκοπός του Α’ Ενωτικού Συνεδρίου είναι η ίδρυση της Ενωτικής ΓΣΕΕ. Στο συνέδριο συμμετέχουν 335 αντιπρόσωποι διαφόρων εργατικών επαρχιακών οργανώσεων, μεταξύ των οποίων και πολλοί αρχειομαρξιστές.

Ρήτορες παίρνουν το λόγο, ασκώντας πολεμική κατά της Κυβερνητικής ΓΣΕΕ ως εμφορούμενης από συντηρητικές αρχές. Δριμύτερες όμως είναι οι αγορεύσεις κατά των αρχειομαρξιστών, τους οποίους αποκαλούν εγκάθετους των αστών, σοσιαλφασίστες και δολοφόνους. Οι χαρακτηρισμοί προκαλούν ζωηρά επεισόδια μεταξύ των διοργανωτών του συνεδρίου –κατά βάση μελών του ΚΚΕ– και των οπαδών των αρχειομαρξιστών. Τα επεισόδια καταλήγουν στην αποβολή των δεύτερων εν μέσω φωνών και αποδοκιμασιών.  

Το συνέδριο συνεχίζεται σε κλίμα γενικής έξαψης. Την Πέμπτη 6 Φλεβάρη το απόγευμα, ο εκπρόσωπος των υποδηματοποιών Χαρίτος, περιστοιχιζόμενος από ομάδα αρχειομαρξιστών, υποβάλλει πρόταση, ώστε το συνέδριο να αποφάνθη δια ψηφοφορίας περί του αν θα συμμετάσχουν στις συζητήσεις του προεδρείου του σωματείου του και άλλα προεδρεία που θεωρούνται αρχειοαμαρξιστικά. Η πρόταση αυτή προκαλεί θύελλα αντιδράσεων και ο Χαρίτος, αποδοκιμαζόμενος και ξυλοκοπούμενος, αποβάλλεται από την αίθουσα. Σύμφωνα με καταγγελίες των διοργανωτών, ο Χαρίτος εξερχόμενος φώναζε σφίγγοντας τις γροθιές του: «Θα δείτε τι θα γίνει εδώ μέσα».

Την επόμενη ημέρα, στις εννιά και τέταρτο, επαναλαμβάνονται οι εργασίες του συνεδρίου. Οι διοργανωτές, που κατηγορούν τους αρχειομαρξιστές ως δράστες δολοφονιών κατά εργατών που έχουν λάβει χώρα τελευταία, πυκνώνουν την περιφρούρηση ερευνώντας στην είσοδο τους εισερχόμενους.

Γύρω στις δέκα, ο τέως βουλευτής Θέος ανεβαίνει στη σκηνή. Αρχικά ανακοινώνει τηλεγράφημα των μεταλλωρύχων Λαυρίου, οι οποίοι αναγγέλλουν πως απεργούν. Την ανακοίνωση υποδέχονται οι σύνεδροι με χειροκροτήματα και ζητωκραυγές υπέρ της Τρίτης Διεθνούς. Μετά διαβάζει ψήφισμα, σύμφωνα με το οποίο το συνέδριο καλείται να εγκρίνει αποκλεισμό των αρχειομαρξιστών από κάθε εργατική κίνηση.

Εκείνη τη στιγμή, από το υπερώο, ο αρχειομαρξιστής Σταύρος Βερούχας φωνάζει:

«Τι είναι αυτά; Όχι! Όχι! Κάτω! Κάτω!»

Οι πέριξ αυτού ορμάνε εναντίον του για να του επιβάλλουν σιωπή και μερικοί εξ αυτών υψώνουν καρέκλες για να τον χτυπήσουν. Ορμητικότερος πέφτει πάνω του ο 26ετής μάγειρας Κωνσταντίνος Στεφανίδης. Τότε ο Βερούχας τραβάει περίστροφο και, υποχωρώντας προς την έξοδο, πυροβολεί προς όλες τις κατευθύνσεις. Τα φώτα της αίθουσας σβήνουν. Στην αίθουσα προκαλείται σύγχυση και πανικός, ενώ στο θεωρείο συμπλέκεται ο Βερούχας με τον επικεφαλής της περιφρούρησης, εργάτη Κωνσταντίνο Κλουφάτη.

Μετά από άγρια πάλη, ο Κλουφάτης κατορθώνει και καταβάλει τον Βερούχα, ενώ το περίστροφο πέφτει στο προσκήνιο όπου ήταν το προεδρείο του συνεδρίου. Δεν έχει ακόμα παρέλθει η πρώτη εντύπωση από το πρώτο επεισόδιο, όταν ακούγεται νέος πυροβολισμός, μέσα στην αίθουσα αυτή τη φορά.

Ήδη στο άκουσμα του πρώτου πυροβολισμού, πολυπληθής ομάδα αρχειομαρξιστών απωθεί βιαίως τους ευρισκόμενους στη θύρα οργανωτές του συνεδρίου, φωνάζοντας: «Κάτω το Πενταμελές Γραφείο! Ζήτω ο αρχειομαρξισμός!». Κατά τις ίδιες πληροφορίες, οι αρχειομαρξιστές, με το που μπήκαν στην αίθουσα, έβγαλαν αμέσως περίστροφα και φαλτσέτες και επιτέθηκαν κατά των ευρισκομένων.

Με την είσοδο των αρχειομαρξιστών, ακολουθεί πανδαιμόνιο και η αίθουσα του θεάτρου μεταβάλλεται σε πραγματικό πεδίο μάχης. Σύνεδροι και ακροατές τρέπονται έντρομοι προς την έξοδο, ενώ άλλοι με ξύλα, καρέκλες, φαλτσέτες και πέτρες χτυπούν και τραυματίζουν τους συναδέλφους τους. Μέσα στο σκοτάδι, κανείς δεν γνωρίζει με ποιον συμπλέκεται. Καθίσματα εκτοξεύονται στο κενό, τα οποία κατόπιν πίπτουν επί των κεφαλών των συνέδρων. Από όλες τις διευθύνσεις πέφτουν πυροβολισμοί και πετιούνται καθίσματα  στον αέρα, ενώ όσοι βρίσκονται εντός της αίθουσας διαμορφώνουν ομάδες που επιτίθενται η μία στην άλλη με φαλτσέτες, μαχαίρια και περίστροφα.

Την ίδια στιγμή, μια ομάδα αρπάζει καθίσματα και τα εκσφενδονίζει κατά της κεντρικής λάμπας του θεάτρου. Η αίθουσα βυθίζεται στο σκοτάδι. Οι ηλεκτρικοί λαμπτήρες του θεάτρου θρυμματίζονται και κατά την πτώση τους τραυματίζουν κεφάλια. Οι τραυματίες χάνοντας τις αισθήσεις τους πέφτουν στο δάπεδο, ενώ το αίμα τους ρέει ποτάμι. Τα σώματά τους ποδοπατούνται από τους συμπλεκόμενους και οι κραυγές της οδύνης προκαλούν φρίκη. Το σκότος και η σύγχυση φέρνει τους συνέδρους να αλληλοσυμπλέκονται, ενώ οι αρχειομαρξιστές με τα περίστροφα και τις φαλτσέτες τους θερίζουν τους αντιπάλους τους. Πολλοί, καμπτώμενοι, τρέπονται στους δρόμους, αλλοφρονούντες, με ρούχα ξεσκισμένα, αίματα στα πρόσωπα και τα χέρια τους.

Η αιματηρή πάλη διαρκεί μισή περίπου ώρα. Κάποια στιγμή, εμφανίζονται τα όργανα της τάξης. Τότε η συμπλοκή λαμβάνει αγριότερη μορφή. Οι περισσότεροι, τρομοκρατημένοι από την είσοδο των αστυνομικών οργάνων, αρχίζουν να εξέρχονται αθρόα.

Στο υπερώο, ο Βερουχάς δέρνεται ανηλεώς, ενώ ομάδα ομοφρόνων του πυροβολεί και πετάει καθίσματα προσπαθώντας να ανοίξει δίοδο στη σκάλα για να τον απεγκλωβίσει. Πράγματι, τούτο θα επιτευχθεί με τη βοήθεια ενός αστυνομικού οργάνου, που κατορθώνει να συλλάβει τον Βερούχα.

Εκ των πυροβολισμών, των κραυγών και των οιμωγών των εξερχομένων που χτυπιόνταν από τους υποκόπανους των οργάνων της χωροφυλακής για να διαλυθούν, επικρατεί πανικός στις οδούς Πανεπιστημίου, Σταδίου και τις πέριξ παρόδους. Όλα τα γύρω καταστήματα κλείνουν. Κομμουνιστές και αρχειομαρξιστές φεύγουν σε ομάδες από το θέατρο με τάσεις να εμπλακούν στο δρόμο, επιτιθέμενοι εντωμεταξύ και κατά των αστυνομικών οργάνων.

Μετά πολλών κόπων, κατορθώνεται η εκκένωση της αίθουσας. Ομάδες πολιτών καταδιώκουν στην οδό Εδουάρδου Λω αρχειομαρξιστές, οι οποίοι στα χέρια τους κρατούν περίστροφα.

Ο συλληφθείς όμως Βερούχας είναι έξαλλος. Χτυπά και λακτίζει, κατορθώνοντας μια στιγμή να ξεφύγει από τα χέρια των αστυνομικών οργάνων και να εξαφανιστεί κατόπιν μέσα στο πλήθος. Μετά από ένα τέταρτο όμως, εμφανίζεται πάλι στο παρά την οδό Λυκούργου 1 κέντρο των κομμουνιστών, όπου περιστοιχιζόμενος από ομόφρονές του και κρατώντας νέο περίστροφο το αδειάζει κατά του κέντρου. Σημειώνεται νέος πανικός και ο Βερούχας εκμεταλλευόμενός τον τρέπεται σε φυγή. Τον καταδιώκουν όμως όργανα της Αστυνομίας Πόλεων και τότε πηδάει σε ένα αυτοκίνητο που βρίσκεται εν κινήσει έξω από το Δημοτικό Θέατρο. Οι ακολουθούντες όμως αυτόν αστυφύλακες κατορθώνουν να σταματήσουν το αυτοκίνητο και να τον συλλάβουν.

Το πλήθος έχει εξοργιστεί εναντίον του και ορμά κατά πάνω του. Μετά πολύ κόπου, αποφεύγει το λιντσάρισμα και μεταφέρεται εν τάχει στο Τμήμα Τροχαίας Κινήσεως. Από εκεί, μόλις διαλυθεί το εξοργισμένο πλήθος, μεταφέρεται στο Β’ Τμήμα Ασφαλείας όπου και κρατείται.

Όργανα της Αστυνομίας Πόλεων καταδιώκουν και συλλαμβάνουν, εντός του επί της οδού Σταδίου Μουσικού Οίκου Καζάκη, τον εκ Καλαμών ξυλουργό Κατσούλη, ο οποίος κρατάει ματωμένο μαχαίρι. Συλλαμβάνονται ακόμα και οδηγούνται στο Β’ Τμήμα Ασφαλείας ως υπαίτιοι των σκηνών ο Πέτρος Κιμιτσιάν, υποδηματοποιός, 23 ετών, ο Ανάργυρος Χρυσικός, ελαιοχρωματιστής, 23 ετών, ο Χαρ. Ποιμενίδης, εργάτης οικοδομών, 20 ετών, ο Διονύσιος  Ανδρώνης, υποδηματοποιός, 23 ετών. Αυτός τραυμάτισε με ρόπαλο τον αστυφύλακα Γ.  Μπόργον που επιχείρησε να τον συλλάβει. Ο Αριστείδης Τζανός,  αμμοκονιαστής, 19 ετών, κάτοικος συνοικισμού Βύρωνα, ο Ευάγγελος Τσιγαρίδης, τυπογράφος, 23 ετών, ο Μεμέτ Σαλή από την Κομοτηνή, ο οποίος μετά από λίγο αφέθηκε ελεύθερος καθώς δεν προέκυψαν στοιχεία εναντίον του, ο Δ. Δέρβος, βυρσοδέψης, 19 ετών, ο Ι. Λαζαρόπουλος, αρτεργάτης από το Γαλάτσι, 36 ετών, ο Δημ. Κ. Τζαμάνης, υποδηματοποιός, 17 ετών, πρόσφυγας, κάτοικος συνοικισμού Νέας Ιωνίας. Από τις ανακρίσεις προέκυψαν πολλά ενοχοποιητικά στοιχεία. Οι περισσότεροι εξ αυτών, σύμφωνα με τις καταθέσεις των μαρτύρων, έφερναν μαχαίρια. Ο Γεράσιμος Στεφανάτος, 17 ετών, επί του οποίου κατεσχέθη ένα μαχαίρι, φέρει τραύμα στο κεφάλι, πιθανότατα από αστυφύλακες δια του γκλομπ.

Ο σοφέρ Γεώργιος Χρυσικός από τον Πειραιά, στέλεχος των αρχειομαρξιστών που κατηγορείται ότι έριξε τον πυροβολισμό στην είσοδο του θεάτρου, αρνείται ότι αναμείχτηκε σε οποιαδήποτε σκηνή. «Το περίστροφο το οποίο μου κατεσχέθη δεν γνωρίζω και εγώ πώς ευρέθη εις τας χείρας μου», δήλωσε. «Ενθυμούμαι ότι πάμπολλα περίστροφα είχον στραφεί κατά της κεφαλής μου και ότι εγώ, βλέπων πλέον ότι θα εφονευόμην, εκάλυψα το πρόσωπόν μου δια των χειρών μου. Νομίζω ότι ο κάτοχος του περιστρόφου, φοβηθείς μην συλληφθεί, άφηκε τούτο να πέσει και το επήρα εγώ ασυναισθήτως», κατέληξε.     

Τέλος, καταζητείται ο Αντ. Αναστασίου, αντιπρόσωπος οργανώσεων καπνεργατών, ο οποίος φέρεται ως ένας εκ των κυρίως δραστών των σκηνών.

Οι τραυματίες είναι στο σύνολο είκοσι τρεις. Οι ηλικίες τους είναι από 22 μέχρι 34 ετών. Οι τρεις έχουν τραύμα από σφαίρες. Ο ένας εξ αυτών στο θώρακα, ο άλλος στην αριστερά τραχεία, ενώ το τραύμα του τρίτου είναι διαμπερές. Έξι έχουν τραύματα από μαχαίρι, πέντε από φαλτσέτα και ένας από ξίφος. Ένας είναι χτυπημένος στο τριχωτό της κεφαλής από ρόπαλο και δύο από τους υποκόπανους των όπλων των αστυφυλάκων.

Ο τραυματίας από φαλτσέτα στο κεφάλι Δ. Σερεφειμίδης, μεταλλουργός στο επάγγελμα, σε δηλώσεις από το νοσοκομείο διαμηνύει: «Είναι δολοφόνοι από συστήματος και εάν δεν τουφεκισθούν αμέσως θα λάβομεν ημείς τα μέτρα της αμύνης. Οι αρχειοαμαρξιστές είναι διάφορα άτομα άνευ εργασίας και κοιτάζουν με δολοφονικά μέσα να ζουν».