Επισκεφτήκαμε το Άσυλο Ανιάτων της Αγίας Ζώνης ένα μεσημέρι του 1932

Το Άσυλο Ανιάτων υπάρχει μέσα στην Αθήνα, στην καρδιά της θα μπορούσε να πει κανείς. Είναι ένα μακρύ τετράγωνο, κλεισμένο με χαμηλό τοίχωμα και πυκνά δένδρα. Γύρω του η ευτυχία της ζωής. Μικρά και μεγάλα εύρυθμα σπίτια, δρόμοι πολυσύχναστοι, κέντρα και ταβέρνες και μια εκκλησία κοντά αφιερωμένη στην χάρη της Αγίας Ζώνης.

Δίπλα εν τούτοις απ’ αυτή την πρόσχαρη κορνίζα της ζωής και πίσω από τους απλούς χαμηλούς μαντρότοιχους βρίσκεται η κόλαση. Όλες οι κατάρες των ανθρώπινων κριμάτων. Είναι το Άσυλο Ανιάτων!

Φτάσαμε εκεί το μεσημέρι. Συνοδευόμενοι από την διευθύντρια του ιδρύματος κυρία Κουμάντου και την επιμελήτρια του κυρία Σουμέλη, φέραμε βόλτα στα δώδεκα διαμερίσματα της στεγασμένης αυτής αθηναϊκής κόλασης.

Στον περίβολο

Πρόλογος και πρώτη υποβολή στα φριχτά αισθήματα που γεννώνται είναι ο περίβολος του ιδρύματος. Κάποιοι άνθρωποι σέρνονται κάτω παίζοντας με τα σκελετωμένα τους χέρια τα χώματα. Γέλια σαρκαστικά που αφήνουν να φαίνονται κίτρινα δόντια. Είναι αυτοί οι τρόφιμοι του ιδρύματος οι ευτυχέστεροι. Αυτοί που μπορούν να κινούνται. Η κυρία Σούμελη καλεί έναν τρόφιμο.

«Έλα δω Γιώργο!»

Ο Γιώργος πλησιάζει. Σέρνεται με τα γόνατα σπασμένα και τα πόδια γυριστά πίσω προς τον ουρανό. Η παραμορφωτική αρθρίτιδα είναι η αιτία. Μόνο τα μάτια και ένα ατελείωτο αποκρουστικό μειδίαμα επιμαρτυρούν ότι το πλάσμα αυτό είναι άνθρωπος. Ο Γιώργος γελά ευχαριστημένος. Ο ίδιος μας λέει ότι έχει από το 1903 μέσα στο ίδρυμα και δεν θα ήθελε να τον διώξουν από εκεί. Ονομάζεται Γ. Δασκαλάκης, θυμάται πως κατάγεται από τα Χασιά αλλά δεν ξέρει αν υπάρχει εκεί κάτω κανείς από τους δικούς του.

Η αποχώρηση από τον περίβολο της φρίκης   

Γύρω μας άλλα πλάσματα έρποντα, είτε γελούν είτε δακρύζουν χωρίς λόγο και αφορμή. Η αποχώρηση μας από τον περίβολο της φρίκης συνοδεύεται από ένα χλιμίντρισμα. Νομίζαμε ότι ήταν κάποιο άλογο. Ήταν όμως ένα παιδί με άσπρους τους βολβούς των ματιών και σακατεμένο το πρόσωπο από την ευλογιά που χλιμίντριζε σαν άλογο από τον αέρα, πασπατεύοντας με τα χέρια του την ζώνη του παντελονιού του. Ήταν ένα κωφάλαλος με χαμένο το φως των ματιών του που όλη του η ζωή περνάει εκεί. Ζώντας στο διαρκές σκοτάδι, δεν είναι δυνατόν να πέσει στο κρεβάτι παρά μόνο δια της βίας.

Τα ζωντανά πτώματα          

Φεύγουμε από εκεί με την ψυχή πλήρη φρίκης ενώ δεν βρισκόμαστε παρά μόνο στην αρχή της κόλασης. Όσο περνούσαμε τους θαλάμους στο Άσυλο Ανιάτων τόσο η εντύπωση ότι βρισκόμαστε στους απόκοσμους τόπους των καταραμένων υπάρξεων πυργώνετε στην σκέψη μας.

Εκ πρώτης όψεως μπαίνοντας κανείς στους νοικοκυρεμένους θαλάμους των οικτρών αρρώστων, μάλλον νομίζει ότι βρίσκεται σε ένα συνηθισμένο Σανατόριο. Αποτείνοντας όμως τον λόγο στους ασθενείς, εννοείτε αμέσως ότι δεν είναι παρά πτώματα που η ζωή για αυτά είναι το χειρότερο βασανιστήριο.

Μιλήσαμε με έναν από αυτούς. Τον Κώστα Χελιώτη. Βρίσκεται στο κρεβάτι του εκεί από εικοσαετίας χωρίς να μπορεί να γυρίσει από το ένα πλευρό στο άλλο. Παρηγορείτε μόνος του λέγοντας:

«Δόξα να’ χει ο Θεός που μπορώ να κουνάω τουλάχιστον τα χέρια μου και να βλέπω το φως. Δες αυτούς…», και δείχνει μια στρατιά τυφλών που στέκονται στο παράθυρο με τα άδεια μάτια τους προς το πένθιμο φως της ημέρας.

Δίπλα στο Χελιώτη ένα άλλο ζωντανό ασάλευτο πτώμα, ο Γεώργιος Σκορδίλης. Ένας γεροντάκος συμπαθητικός με ολόασπρα μαλλιά που προσπαθεί να χαμογελά ευχαριστημένος πάντοτε, ενώ όλα τα σημεία της οδύνης για την αθεράπευτη πάθηση του στεφανώνουν το πρόσωπο.        

Είναι περιττό να επεκταθούμε στην παράθεση άλλων δυστυχισμένων τύπων των θαλάμων των αρρένων. Ας περάσουμε στους γυναικείους. Μεταξύ των πρώτων και των δευτέρων όμως, μεσολαβεί ένα θάλαμος αγόρια και κορίτσια παραλυτικά, με στρεβλωμένα τα χέρια, με τα πόδια που δεν υπάρχουν παρά ως ειρωνικά σημεία της τραγικής τους τύχης, με τους λαιμούς γυρισμένους προς τα κάτω που λοιδορούν το πάτωμα και το ταβάνι αποχαυνωμένα.    

Σπορά ερώτων σάπιων, σκουληκιασμένης αγκαλιάς

Είναι σπορά ερώτων, από γονείς με το σπειροχαίτη μέσα τους, που τα εγκατέλειψαν στους δρόμους. Δεν μπορέσαμε να αφήσουμε απαρατήρητα τρία κρούσματα πατρικής κτηνωδίας. Δυο αγόρια και ένα κορίτσι. Το ένα έχει πρόσωπο παραμορφωμένο και μόλις η όραση κάτι διακρίνει. Το άλλο έχει γόνατα παράλυτα από τα γόνατα, η τρίτη δεν αισθάνεται τα άκρα της από τους γοφούς και κάτω. Βρέθηκαν εδώ και μερικά χρόνια στους αθηναϊκούς δρόμους και πάνω από τα ανάκλιντρα τους γράφονται υποθετικά ονόματα με την προσθήκη: «Αγνώστου Επωνύμου». 

Στους γυναικείους θαλάμους

Εξακολούθησε κατόπιν το φιλμ της φρίκης μέσα στους γυναικείους θαλάμους. Πάνω από πενήντα γυναίκες συγκολλημένες στην κυριολεξία πάνω στα καθαρά κρεβάτια τους, σπαράζονται από οδύνη με κινούμενα που και που τα σκεβρωμένα χέρια τους. Στην άκρη ενός θαλάμου, καθιστός σε ένα ανάκλιντρο, ένας όγκος σαρκών χωρίς μιλιά, χωρίς φως, χωρίς καμιά κίνηση. Τρέφεται όταν της δώσουν οι νοσοκόμοι του ιδρύματος και κινείται όταν την κινήσουν. Υπήρξε εν τούτοις άλλοτε μια καλλονή ενός νησιού που ο τύφος και παραμορφωτική αρθρίτιδα την μετέβαλαν σε ένα πολτό απροσδιορίστου ζωής.

Ο θάλαμος των επί πληρωμή τροφίμων

Περάσαμε και στον θάλαμο των επί πληρωμή τροφίμων. Υπάρχει διαφορά στην διακόσμηση της σάλας και στην περιποίηση ασφαλώς. Η ίδια σωματική κόλαση που υπάρχει στους τροφίμους που μαζεύτηκαν από τον δρόμο, τα ίδια βασανιστήρια υπάρχουν και στους τροφίμους που πέρασαν άλλοτε καλοζωισμένα. Υπάρχει όμως και λίγο ανακουφιστικός τόνος σε όλη αυτή την πολλαπλή τραγωδία. Γερόντισσες που έζησαν καλά την ζωή τους και το πέρασμα του χρόνου τις έριξε τώρα κατάκοιτες στο κρεβάτι της ακινησίας.     

Φύγαμε από το Άσυλο Ανιάτων ρίχνοντας πίσω μας ένα τελευταίο βλέμμα. Τα άτονα αυτά σώματα ήταν άλλοτε άνθη των αθηναϊκών σαλονιών. Τώρα εξαγοράζουν τις υπόλοιπες ημέρες της μαρτυρικής τους ζωής με 1000 δραχμές τον μήνα, δίπλα από τους θαλάμους των εκ γενετής απόκληρων της γης…

Μ. Γοργός

*Παρακολουθήστε τα ρεπορτάζ του Μ. Γοργού μέσα από το ηλεκτρονικό περιοδικό του red n’ noir!