Το κόκκινο και το φαιό

Στο μυθιστόρημα «Το κόκκινο και το φαιό» ο Πάκο Μαρτίνεθ έχει εγκαταλείψει το αστυνομικό σώμα. Είναι πλέον δικαστικός ρεπόρτερ και κριτικός κινηματογράφου για την εφημερίδα La Provencale. Φαίνεται πως με την ιδιότητα του δημοσιογράφου εμφανίζεται πρώτα στην «Λευκή Καραιβική» της οποίας την ανάγνωση παρέκαμψα. Αυτός ο εξωτικός τίτλος μου δημιουργεί μια αποστροφή.

Διάβασα την τριλογία του Αττιά, Μαύρο Αλγέρη, Κόκκινη Μασσαλία, Παρίσι Μπλουζ στα τέλη της προπερασμένης δεκαετίας. Την περίοδο που είχαν κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Πόλις. Είναι σίγουρα από τα βιβλία που παραπάνω από μια δεκαετία μετά, ακόμα θυμάμαι. Μπορώ να πω ότι είναι από τα αγαπημένα μου. Οι χαρακτήρες τόσο καλά δουλεμένοι έγιναν σχεδόν μέρος της καθημερινότητας μου. Δέκα χρόνια μετά, αμέσως θυμήθηκα την Ιρέν και τον Πάκο σαν να τους είχα γνωρίσει πραγματικά. Θυμήθηκα αμέσως την Ιρέν με την αναπηρία της και τα καπέλα της. Θυμήθηκα αμέσως τον αστυνόμο Πάκο Μαρτίνεθ που ενοχικά συμπαθούσα.

Στο «Το κόκκινο και το φαιό», ο Πάκο έχει πια δημιουργήσει οικογένεια. Μεγαλώνουν μαζί με την Ιρέν την κόρη που εκείνη απέκτησε βιολογικά από τον νεκρό πρώην εραστή της. Τον Μάρτιο του 1978, ο Πάκο ταξιδεύει στην Ιταλία για να καλύψει την απαγωγή του Άλντο Μόρο από τις Ερυθρές Ταξιαρχίες. Εκεί γνωρίζει την δημοσιογράφο της La Repubblica Λέα Τρότσκι. Συλλέγει στοιχεία για την υπόθεση και κάνει σεξ με την συνάδελφο. Συγχρόνως νοιώθει κάτι σαν ενοχές απέναντι στην Ιρέν. Μια σειρά από συμπτώσεις που έχουν ως κεντρικό πρόσωπο την Λέα τον φέρνουν αντιμέτωπο με ισάριθμα εγκλήματα. Τελικά μεταμορφώνεται -έτσι απλά- σε μαία και βοηθάει μια γυναίκα να ξεγεννήσει.

Συγχρόνως η Ιρέν έχει πάει με την κόρη τους στο πατρικό της και ψάχνει στα οικογενειακά πατάρια. Εκεί ανακαλύπτει ένα χειρόγραφο του πατέρα της ο οποίος έχει αυτοκτονήσει. Πρόκειται για την ιστορία της οικογένειας του παππού της μέσα από την σύνδεση της με τα γεγονότα της πολιορκίας της αντισημιτικής εφημερίδας L’Antijuif (Ο Αντιεβραίος) το 1899.

Δυο λόγια για το ιστορικό πλαίσιο της πολιορκίας

Η L’Antijuif (Ο αντιεβραίος – Παρίσι, 1896-1902) ήταν μια γαλλική εβδομαδιαία εφημερίδα. Πουλούσε έως και 120.000 αντίτυπα την εβδομάδα. Διευθυντής της ήταν ο «Αντι-Ντρέιφους ακτιβιστής», Ζυλ Γκερέν. Ιδρυτής της αντι-μασονικής και αντισημιτικής ένωσης, είχε παίξει σημαντικό ρόλο στην προπαγάνδα κατά του Ντρέιφους στην ομώνυμη υπόθεση.

Ο Ζυλ Γκερέν συμμετείχε στο αποτυχημένο πραξικόπημα με επικεφαλής τον Πολ Ντερουλέντ το 1899. Διώχθηκε για συνωμοσία κατά της ασφάλειας του κράτους. Στη συνέχεια κατέφυγε στο κτίριο της οργάνωσης Αντισημιτικός Σύνδεσμος της Γαλλίας και έδρα της εφημερίδας του. Μαζί με δώδεκα οπλισμένους άνδρες διατήρησε την πολιορκία εκεί που κράτησε 38 ημέρες. Ο στρατός και η αστυνομία με επικεφαλής τον Νομάρχη Λεπίν εμφανίστηκαν αναποτελεσματικοί, αυτό προκάλεσε χλευασμό στην κοινή γνώμη. Μετά την παράδοσή του, συνελήφθη και καταδικάστηκε το 1900 σε κάθειρξη δέκα ετών. Το επόμενο έτος η ποινή του μετατράπηκε σε εξορία.

Στο φόντο αυτής της πολιορκίας εκτυλίσσεται και το εγκιβωτισμένο μυθιστόρημα. Μια παράλληλη αφήγηση που ο Αττιά μεταφέρει μέσω της ανάγνωσης του οικογενειακού χειρόγραφου από την Ιρέν.

Η υπόθεση της εγκιβωτισμένης ιστορίας

Δυο αδέλφια. Ο προοδευτικός αλλά ύπουλος δημοσιογράφος Ζαν και ο αντισημίτης αλλά αγαθός τυπογράφος Εμίλ. Μαζί με τον εγκιβωτισμό της ιστορίας, ο Αττιά εγκιβωτίζει και την εμμονή του. Την σχέση μεταξύ γονέα και γεννήτορα. Στην ουσία αυτό το ερώτημα είναι ο πυρήνας του χαρακτήρα του παρατημένου από τους γονείς του Πάκο. Επαναλαμβάνεται μέσω της ανάληψης γονεϊκής ευθύνης προς την μη βιολογική κόρη του. Τρίτη φορά μέσα στην παράλληλη εγυβωτισμένη αφήγηση, ο ψυχαναλυτής Αττιά θέτει πάλι το ίδιο ζήτημα.

Το φαιό, το κόκκινο και η θεωρία των δυο άκρων

Επικίνδυνα και τα παιχνίδια που κάνει ο Μωρίς Αττιά με την θεωρία των δύο άκρων επιχειρώντας συμψηφισμούς μεταξύ κόκκινης και «φαιάς» βίας. Τελικά καταφέρνει να αγγίξει τα όρια ενός συνομωσίολογικού παραληρήματος.

Είναι σίγουρα στα ενδιαφέροντα στοιχεία της αφήγησης ότι δεν υπάρχει μόνο ένα κεντρικό έγκλημα το οποίο ερευνάται αλλά πολλά και διαφορετικά. Αφορμή όμως για να συνδεθούν τα εγκλήματα μεταξύ τους δεν είναι η αστυνομική έρευνα αλλά οι γκομενικές υποθέσεις του δημοσιογράφου Πάκο Μαρτίνεθ. Αιτία, ακόμα χειρότερα, είναι ότι για κάποιον δικό του λόγο ο Αττιά έβαλε αμέτι μουχαμπέτι να μας βεβαιώσει ότι η βία είναι ίδια είτε κόκκινη είτε φαιή.

Οι γκρίντζι ερωτικές σκηνές

Τέλος, αυτή η επιμονή του Μωρίς Αττιά με τις ερωτικές σκηνές του Πάκο όσο περνάνε τα χρόνια γκριτζάρει και περισσότερο. Αυτό το εμβόλιμο σοφτ πορνό στοιχείο δεν ήταν ποτέ από τα δυνατά σημεία του συγγραφέα. Νομίζω στο «Το κόκκινο και το φαιό» φτάνει στα όρια της αναγούλας.

Κάπως πρέπει να μάθει ο Γάλλος ψυχαναλυτής ότι αυτές οι σεξουαλικές σκηνές του Πάκο δεν είναι καθόλου αισθησιακές όπως ενδεχομένως να φαντάζεται. Περισσότερο άβολες είναι, σαν αντίστοιχες εξιστορήσεις κουλ θείου σε γιορτινό τραπέζι.

Ακόμα όμως και στην εγκιβωτισμένη αφήγηση ο Αττιά δεν μπορεί να συγκρατηθεί με τις σοφτ πορνό εικόνες. Στα καλά καθούμενα πετάει στα μούτρα του αναγνώστη ερεθισμένες βάλανους, σαν ντικ πικς που κανείς δεν ζήτησε.

«Το κόκκινο και το φαιό» διαβάζεται χωρίς να βαριέσαι…

Η παράλληλη εγκιβωτισμένη ιστορία, που μπορεί να διαβαστεί και από μόνη της, είναι αυτή που με καθήλωσε στην ανάγνωση. Κατά τα άλλα έχουμε έναν βαρετό και βαριεστημένο Πάκο. Αυτή είναι και μια απόδειξη της συγγραφικής ευφυίας του Μωρίς Αττιά. Ότι μπορεί, τελικά, να μας μεταφέρει τη βαρεμάρα του Πάκο και την αίσθηση βαριεστιμάρας σε ένα μυθιστόρημα που, παραδόξως, διαβάζεται χωρίς να βαριέσαι…

Το βιβλίο «Το κόκκινο και το φαιό» όπως και τα υπόλοιπα βιβλία του Μωρίς Αττιά μπορείτε να το βρείτε στο βιβλιοκαφέ red n’ noir (Δροσοπούλου 52) και στο ηλεκτρονικό μας βιβλιοπωλείο: