Ήταν κάπου το 2015 όταν, ως κρατούμενος στις φυλακές Κορυδαλλού τότε, πηγαίνοντας από την Δ’ πτέρυγα στο αρχιφυλακείο (δεν θυμάμαι για ποιον λόγο∙ κάποια αίτηση για επισκεπτήριο θα πήγαινα να ρίξω), έγινα μάρτυρας μιας σκηνής που μου τράβηξε το ενδιαφέρον. Μια κουστωδία σωφρονιστικών υπαλλήλων προχωρούσαν προς το ιατρείο των φυλακών, το οποίο βρισκόταν στο μέσο της διαδρομής μου. Στο κέντρο του κλοιού που είχαν σχηματίσει βρισκόταν μια μελαχρινή γυναίκα, γεγονός σχεδόν συνταρακτικό για ανδρικές φυλακές.
Η πληροφορία διαδόθηκε αμέσως στον κύριο πληθυσμό και το μυστήριο εξιχνιάστηκε με την ίδια αστραπιαία ταχύτητα. Επρόκειτο για κάποια τρανς κρατούμενη που είχε μεταχθεί προσωρινά για δικαστικούς λόγους και την τοποθέτησαν στα πειθαρχεία της Ε’ πτέρυγας.
Ήταν μια εικόνα εξωτική στο πρώτο βλέμμα, όσο και σοκαριστική με μια δεύτερη ματιά. Πώς είναι, άραγε, να είσαι τρανς κρατούμενη σε ανδρικές φυλακές; Υπάρχουν άλλες; Πώς είναι η ζωή τους στη φυλακή;
Οι απαντήσεις μού δόθηκαν σύντομα, μετά από μικρή έρευνα που έκανα ρωτώντας μερικούς πιο παλιούς κρατούμενους. Τα «τραβέλια» είναι στην Κέρκυρα, στην Κ’, την πτέρυγα που κάποτε ήταν η πτέρυγα των θανατοποινιτών, και όταν έρχονται για δικαστήριο τούς (sic) πηγαίνουν είτε στην «προστασία» (aka πειθαρχεία) είτε στην ΣΤ’. Ο λόγος που τονιζόταν η πτέρυγα ως πρώην θανατοποινιτών ήταν για να καταδειχθεί η παρακμή της, από χώρο απόλυτης αρρενωπότητας σε χώρο εθελούσιας θηλυκότητας, το κατώτατο όριο του αυτοεξευτελισμού. Ωστόσο, ως απλή πληροφορία δεν έπαυε να είναι χρήσιμη, καθώς μου έγινε γνωστό ότι οι τοίχοι αυτής της πτέρυγας και των κελιών της έχουν ποτιστεί με ακόμα μεγαλύτερη αδικία, καταπίεση, πόνο, αγωνία και περιθωριοποίηση.
Το νέο κεφάλαιο στις ελληνικές φυλακές
Τα χρόνια πέρασαν, βγήκα από τη φυλακή, για ένα διάστημα παρίστανα τον φριλάνσερ γραφιά στο vice, αλλά οι απορίες μου για τη ζωή των τρανς κρατούμενων γυναικών ακόμα δεν είχαν λυθεί. Την ανάγκη φιλοτιμία ποιούμενος και αναζητώντας απαντήσεις στα ερωτήματά μου, πήρα για λογαριασμό του μέσου, κάπου το 2018, συνέντευξη από τη Σάσα και τη Μαρίνα, οι οποίες μου είχαν διηγηθεί τις σχετικές εμπειρίες τους.
Το θέμα, φυσικά, έχει πολλές πτυχές και οι ιστορίες της κάθε κρατούμενης είναι τόσο μοναδικές, που δεν θα ήταν κακή ιδέα μια καινούρια συνέντευξη με δύο φρεσκοαποφυλακισμένες τρανς. Μια τέτοια κουβέντα δεν θα ήταν μια βαρετή επανάληψη, ακόμα και αν δεν είχε προκύψει κάποιος ειδικός λόγος αντί αφορμής, όπως το νέο κεφάλαιο που άνοιξε για τις ελληνικές φυλακές στις 10 Δεκεμβρίου του 2021, με την ίδρυση ειδικής πτέρυγας για τρανς κρατούμενες στις γυναικείες φυλακές.
Το αρχικό πλάνο ήταν να συναντηθώ σε ένα καφέ κοντά στον σταθμό της Βικτώριας με την Έλενα, η οποία αποφυλακίστηκε πρόσφατα και που στον μικρό της αγώνα οφείλεται το άνοιγμα αυτού του σημαντικού κεφαλαίου. Λίγο πριν τη συνάντησή μας, με πήρε τηλέφωνο για να με ενημερώσει ότι μαζί της θα είναι και η Αγάπη, η φίλη της, που είχε επίσης αποφυλακιστεί πριν λίγες ημέρες από την ίδια πτέρυγα. Έπειτα από λίγο συνάντησα και τις δύο για καφέ, μπίρα και ψιλή κουβέντα…
Η ιστορία της Έλενας
«Τον Αύγουστο του 2021 πέθανε στο σπίτι μου ο πρώην φίλος μου, με τον οποίον είχαμε χωρίσει. Κάλεσα το ασθενοφόρο, το ασθενοφόρο δεν ήρθε, μετά από τρεις ώρες ήρθαν οι γονείς του και το έριξαν πάνω μου».
Κατηγορήθηκε ως υπαίτια του θανάτου και αποφασίστηκε η προφυλάκισή της. Όμως ο εισαγγελέας εκτέλεσης ποινών (διαφορετικό πρόσωπο από τον εισαγγελέα της υπόθεσης, που είχε διατάξει την προφυλάκιση της) δεν είχε ενημερωθεί για την περίπτωσή της και, αφού είδε αντρικό όνομα, την έστειλε στις ανδρικές φυλακές Τρικάλων.
Εκεί δεν είχε πολλές επαφές με άλλους κρατούμενους, γιατί τοποθετήθηκε σε ειδικό χώρο προστασίας, ξεχωριστό από τον γενικό πληθυσμό.
«Ήμουν μόνη μου μαζί με έναν ακόμα κύριο, γίναμε και φίλοι∙ γνώρισα και την οικογένειά του. Κάποιοι κρατούμενοι, όταν με είδαν, μπερδεύτηκαν και νόμισαν ότι έγιναν μικτές οι φυλακές…
«Η σωφρονιστική υπηρεσία μού συμπεριφέρθηκε άψογα. Παρ’ όλ’ αυτά, δεν ήθελα να είμαι σε αντρικές φυλακές και έκανα αιτήσεις με τη στήριξη των δικηγόρων μου και του Σωματείου Υποστήριξης Διεμφυλικών, αναφέροντας ότι δεν μπορώ να ενταχτώ σε αντρικό τμήμα φυλακών. Και κάποια στιγμή τα κατάφερα. Με φώναξε ο διευθυντής και μου είπε: “Έλενα, άνοιξες ένα καινούριο κεφάλαιο με αυτό που έκανες. Ετοιμάζουν χώρο στις γυναικείες φυλακές”.
«Εγώ δεν καταλάβαινα τι ακριβώς κάνω, το έκανα από αντίδραση, αλλά το αποτέλεσμα ήταν κάτι θετικό για την κοινότητά μας.
«Πράγματι, στις 10 Δεκέμβρη του 2021 με έφεραν στον Κορυδαλλό. Βλέπω 4-5 κελιά άδεια, καινούρια, ανακαινισμένα, ατομικά! Με πλακάκια καινούρια, με πάσο στο μπάνιο∙ μπήκα μέσα και δεν το είχε χρησιμοποιήσει κανένας, πολύ ωραίο!
«Στην αρχή ήμουν δεκατρείς μέρες μόνη μου. Μετά από τις δεκατρείς μέρες, ήρθαν η Αγάπη και τα κορίτσια από την Κέρκυρα, που ήμασταν φίλες, και τις πρώτες μέρες ρίξαμε πολύ γέλιο. Μαζί τους ήρθε και ένας γκέι Βούλγαρος, που είναι δέκα χρόνια μέσα και που τον είχαν διώξει από όλες τις φυλακές, γιατί έκλεβε τους κρατούμενους. Δεν ήξερε καν τι σημαίνει τρανς. Υπέγραψε απλώς το χαρτί που υπογράψαμε εμείς, ότι δεν αποδεχόμαστε την αντρική ταυτότητα φύλου, έβαλε και μια φούστα και ήρθε.
«Αυτό όμως δεν ήταν αποδεκτό από εμάς. Φτιάξαμε κάτι αποκλειστικά για τρανς γυναίκες. Εννοώ ότι είχαμε πρόβλημα με τον συγκεκριμένο, που μας έκλεβε και γινόταν επιθετικός, αλλά επίσης δεν θέλαμε να γίνει τόσο απλό να κουβαληθεί σε αυτόν τον χώρο κάθε κρατούμενος, απλώς υπογράφοντας ένα χαρτί. Εμείς το βλέπαμε μακροπρόθεσμα. Δεν λέω πως θα λέγαμε όχι σε ένα γκέι αγόρι αν είχε προβλήματα, αλλά δεν μπορεί να μπαίνει ο καθένας.
«Με τον γενικό γυναικείο πληθυσμό βρισκόμασταν σε εκδηλώσεις και γιορτές. Ήξεραν ότι είμαστε τρανς και μια χαρά μάς φερόντουσαν. Δεν είχαμε και κάτι να χωρίσουμε, μεταξύ τους πιο πολλά είχανε∙ γιατί να τσακωθούμε; Για το τι κραγιόν να βάλουμε;»
Η Έλενα έμεινε στη φυλακή μέχρι τις 10 Δεκεμβρίου του 2022. Καταδικάστηκε για ένα μικρό κομμάτι των συνολικών κατηγοριών σε πρώτο βαθμό και αποφυλακίστηκε με αναστολή μέχρι το εφετείο. Προσδοκεί τη δικαίωση, που θα έρθει με την πλήρη αθώωσή της στον δεύτερο βαθμό εκδίκασης, και επισημαίνει ότι, παρά την καταδικαστική απόφαση, το δικαστήριο της φέρθηκε με σεβασμό.
Η ιστορία της Αγάπης
Η Αγάπη μπήκε πρώτη φορά φυλακή το 2013. «Είχα τσακωθεί με έναν πελάτη μου, έπεσα από τις σκάλες, λιποθύμησα και, μέχρι να συνέλθω, αυτός βρήκε την ευκαιρία, πήγε στο Τμήμα και μου έκανε καταγγελία ότι πήγα να τον ληστέψω». Κατηγορήθηκε για απόπειρα ληστείας, σύσταση και συμμορία. «Εγώ ήμουν λιπόθυμη, δεν ήξερα. Με συνέλαβαν∙ μετά του έκανα και εγώ μήνυση, τον συνέλαβαν και αυτόν. Ο εισαγγελέας δεν με άφησε να μιλήσω καν∙ αυτός εφοριακός, εγώ το τραβεστί…»
Καταδικάστηκε σε έξι χρόνια κάθειρξης και μετά από δύο χρόνια, στα μέσα του 2015, αποφυλακίστηκε με αναστολή και με τον περιοριστικό όρο της παρουσίας στο τμήμα δύο φορές τον μήνα. Δεν έδωσε το τελευταίο «παρών», γιατί από λάθος της πίστευε ότι η περίοδος αναστολής είχε λήξει ένα μήνα νωρίτερα. Θεωρήθηκε ότι παραβίασε τους περιοριστικούς όρους και, όταν το 2020 εντοπίστηκε σε τυχαίο έλεγχο, επέστρεψε στη φυλακή για να εκτίσει το υπόλοιπο της ποινής της, δηλαδή άλλους 20 μήνες.
Κατά τη διάρκεια της δεύτερης κράτησής της, την πέτυχε και η ίδρυση της καινούριας πτέρυγας, οπότε η εμπειρία της περιλαμβάνει την παλέτα ολόκληρης της τελευταίας δεκαετίας, της οποίας τα ζοφερότερα χρώματα ξεκινάνε από τα κρατητήρια μετά τη σύλληψη:
«Ήταν δύσκολο γιατί, όταν πήγα στα κρατητήρια, με βάλανε στην Ομόνοια με 40 άντρες και άρχισα να φωνάζω, επειδή με πείραζαν. Μου έδωσαν χάπια και ήμουν σε καταστολή, αλλά καταλάβαινα τι γινόταν. Μπήκε ο διοικητής μέσα, με έβαλε στη μέση και μου κατέβασε τα παντελόνια μπροστά σε 40 κρατούμενους για να δει αν είμαι χειρουργημένη. Εγώ δεν μπορούσα να κουνηθώ από τα φάρμακα, αλλά καταλάβαινα τι γινόταν. Εκείνος γελούσε και έλεγε: “Α, ρε πούστη μου, πού πάει ο Θεός και τα δίνει!”
«Μετά με πήγαν στην Κέρκυρα στην Κ’ πτέρυγα, στην «προστασία», όπου ήμασταν με άλλες τρανς και ήταν καλύτερα. Αλλά πάλι ήμασταν σε αντρική φυλακή… Για να πάω σε σημεία εκτός πτέρυγας, έπρεπε να με βλέπουν όλοι οι κρατούμενοι από τα παράθυρα και να τους ακούω να μου φωνάζουν: “Βγάλε τα βυζιά σου έξω!”, “Έχει πούτσα;”, “Τον έχεις κόψει;” και τέτοια».
Η αλήθεια είναι ότι, όση ώρα καθόμασταν στο καφέ και μιλούσαμε, η Αγάπη δεν μου θύμισε κάποια. Ήταν αρκετά πια τα χρόνια πίσω, και η συνάντησή μας τότε είχε κράτησε μια μονάχα στιγμή. Η ανάμνηση ήρθε σαν αναλαμπή μόλις ολοκλήρωσε την αφήγησή της, περιγράφοντάς μου τις αναμνήσεις της από τη μεταγωγή της στις ανδρικές φυλακές Κορυδαλλού…
«Το χειρότερο, όμως, ήταν όταν με φέρανε Κορυδαλλό για να δικαστώ. Εκεί ήμουν στα πειθαρχεία της Ε’ πτέρυγας, με άντρες, μαζί με κάποιους που ήταν εκεί επειδή κινδύνευαν από άλλους κρατούμενους. Ήταν αγχωτικό∙ έπρεπε να φοράω φαρδιά ρούχα για να μην φαίνεται το στήθος μου και να είμαι προσεκτική. Φοβόμουν για το τι μπορεί να μου κάνουν το βράδυ, μήπως μου επιτεθούν. Ήταν τρομακτικό.
«Για να με βγάλουν και να με πάνε στον γιατρό, έκλειναν τις πόρτες από τις πτέρυγες και ήμουν εγώ στη μέση και γύρω-γύρω σωφρονιστικοί υπάλληλοι!»
Περίεργες συμπτώσεις που συμβαίνουν καμιά φορά στη ζωή…
Επιλέξτε βιβλία για την ζωή στις ελληνικές φυλακές από το βιβλιοπωλείο του red n’ noir:
-
Προϊόν σε προσφοράΓυναίκες στη φυλακήOriginal price was: €19,08.€13,36Η τρέχουσα τιμή είναι: €13,36.
-
Προϊόν σε προσφοράΒασανισμοί κρατουμένων, Φυλακές Αλικαρνασσού-ΚέρκυραςOriginal price was: €8,48.€5,94Η τρέχουσα τιμή είναι: €5,94.
-
Προϊόν σε προσφοράΕις τα άδυτα και τα ερέβη των φυλακών μαςOriginal price was: €19,00.€17,17Η τρέχουσα τιμή είναι: €17,17.
-
Προϊόν σε προσφορά32 βήματα ή ανταποκρίσεις από το σπίτι των πεθαμένωνOriginal price was: €6,01.€4,21Η τρέχουσα τιμή είναι: €4,21.
-
Προϊόν σε προσφοράΑχβαχικόOriginal price was: €7,00.€4,90Η τρέχουσα τιμή είναι: €4,90.