Padre Camilo: Η σκέψη και η δράση του Καμίλο Τόρες

Γράφει ο Γιώργος Κουτσοδιάκος (εκδόσεις Firebrand)

Ο Καμίλο Τόρες, είναι γνωστός και αγαπητός τόσο στα  ρεύματα της ριζοσπαστικής αριστεράς, των κομμουνιστικών και  αναρχικών κύκλων όσο και στους θεολόγους που καταπιάνονται με το λατινοαμερικάνικο κίνημα της Θεολογίας της Απελευθέρωσης. Εντούτοις, ελάχιστα βιβλία έχουν κυκλοφορήσει μέχρι σήμερα τα οποία να φωτίζουν κάπως την θεολογική σκέψη και πρακτική του Τόρες. Και για να είμαστε ακριβείς, μόνο ένα εκδόθηκε από το 1974 μέχρι και σήμερα[1] και έκτοτε τίποτα άλλο, πέρα από ορισμένα εξαιρετικά άρθρα σε εφημερίδες και περιοδικά, κάποιες ανέκδοτες διδακτορικές μελέτες και τέλος κάποια αναφορικά κείμενα σε συγκεκριμένα  βιβλία με την ανάλογη θεματολογία.

Το βιβλίο της Χρύσας Τζιαφέτα, Padre Camilo: Η σκέψη και η δράση του Καμίλο Τόρες που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις red n’ noir, ήρθε την κατάλληλη ώρα για να καλύψει αυτό το πολύχρονο βιβλιογραφικό κενό και να μας υπενθυμίσει το εξεγερσιακό λατινοαμερικάνικο φοιτητικό, αγροτικό και θεολογικό κίνημα εκείνων των δεκαετιών, ενάντια σε δικτατορίες οι οποίες ποτέ δεν εξαφανίστηκαν οριστικά από τον χάρτη της Λατινικής Αμερικής αλλά και ουδέποτε κατάφεραν να αφανίσουν τα αντάρτικα κινήματα στην ευρύτερη περιοχή.

Όπως γράφει και η συγγραφέας στην εισαγωγή της, αυτό το βιβλίο αποτελεί μια βιογραφία της έντονης ζωής του Καμίλο Τόρες από τον καιρό που  εισάγεται στη Νομική Σχολή  το 1947 μέχρι και το θάνατό του στο Πάτιο Σεμέντο, στις γραμμές  των ανταρτών του ELN[2]. Ωστόσο, συνεχίζει, ο Καμίλο δεν χρειάζεται απολογητές της ζωής και του έργου του, γιατί η δική του μαρτυρία, μέσα από τα ίδια του τα κείμενα, μιλάει από μόνη της, δεν χρειάζεται να συστήσει τον εαυτό του, ούτε χρειάζεται συστατικές επιστολές για το έργο του, ο αιμάτινος δρόμος είναι και ο θεριστικός καρπός της μαρτυρίας του[3].

Το βιβλίο περιέχει, μια εκπληκτική παράθεση αποσπασμάτων ή και ολόκληρων κειμένων και ομιλιών, μεταφρασμένων από τα ισπανικά, που έδινε κάθε τόσο ο Καμίλο. Χωρίζεται σε πέντε κεφάλαια τα οποία μας εισαγάγουν, με χρονολογική σειρά, στην κατάσταση της Κολομβίας,  με τη διακυβέρνηση του Συντηρητικού Κόμματος και την αυξημένη λαϊκή δυσαρέσκεια, το κύμα των πολύνεκρων συγκρούσεων και διαμαρτυριών που έμειναν  γνωστές ως «Μπογκοτάσο», την μετέπειτα περίοδο που ονομάστηκε  «Λα Βιολένσια [η βία]» λόγω των αιματηρών συγκρούσεων μεταξύ των φιλελεύθερων και των συντηρητικών και τη σύντομη, αλλά με πολλούς νεκρούς, δικτατορία του Εθνικού Μετώπου[4].

Οι πανεπιστημιακές  σπουδές του  Καμίλο στη νομική και ιερατική σχολή και αργότερα στην κοινωνιολογία στην Ευρώπη και η επαφή του με ευρωπαίους διανοούμενους, αλλά κυρίως η δίψα του για κοινωνική δικαιοσύνη, ήταν αυτές που καθόρισαν και επηρέασαν τις μετέπειτα επιλογές του.

Στην πρώιμη σκέψη του και αφότου είχε χειροτονηθεί παπάς, αγωνιά και  εμπλέκεται από νωρίς στις συζητήσεις για τα κοινά, αναγνωρίζει την ανεπάρκεια της Εκκλησίας επάνω στα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα, την οποία  θεωρεί πως την απασχολεί, σχεδόν αποκλειστικά, η λεγόμενη «πνευματική» καθοδήγηση, εναποθέτοντας στα βίαια χέρια του κράτους την «υλική» καθοδήγηση του λαού.

Ο Καμίλο ήταν σίγουρος ότι η αγάπη μπορούσε να μεταμορφώσει τις κοινωνίες, αλλά δεν την εξαντλούσε σε πράξεις φιλανθρωπίας. Η εκούσια δέσμευση στην αλληλεγγύη των αναγκεμένων ήταν μια πράξη  αγάπης, η οποία σαφώς και δεν ανήκε στον κόσμο των πλατωνικών ιδεών. Η αγάπη που παροξύνεται, αναζητά με το λυχνάρι της, τους αλύτρωτους στα περιθώρια και στα άκρα της, δεν διψά για τη  βία αλλά και δεν φοβάται να θέσει τα  αγαπημένα της παιδιά ενώπιον μιας επανάστασης για να συνεχίζει να βασιλεύει η πρώτη. Μέσα σ’ αυτόν τον παροξυσμό της αγάπης, η διορατική του ματιά έβλεπε ότι μόνο μέσα από τη συσπείρωση όλων των αριστερών και κομμουνιστών μαζί με τους χριστιανούς, θα μπορούσε να επιτευχθεί η επαναστατική αλλαγή. Στις ομιλίες του, επαναλάμβανε αυτό το πνεύμα ενότητας ενάντια στο πνεύμα της διαβολής και της μηδενιστικής αντιμετώπισης μεταξύ συντρόφων και αδελφών, «ένας αληθινός χριστιανός πρέπει να συνεργάζεται με όλους τους επαναστάτες που προσπαθούν να αλλάξουν τις παρούσες άδικες και καταπιεστικές δομές»[5].

Η Κολομβιανή ιεραρχία και συγκεκριμένα ο αρχιεπίσκοπος Κόντσα,  δεν μπορούσε  να βρει κάποιο θεολογικό κενό ώστε να τον κατηγορήσει  για αίρεση, του προσήψε όμως ότι είχε  ιδέες οι οποίες ήταν ασυμφιλίωτες με το κοινωνικό δόγμα της Εκκλησίας[6] για να πάρει άμεσα απάντηση με την υπογραφή  μιας πολυάριθμης ομάδας κοσμικών προσωπικοτήτων, η οποία είχε ως εξής: «δεν έχουμε δει στις τοποθετήσεις του πατέρα Τόρες καμία ασυμφιλίωτη ιδέα με το δόγμα της Εκκλησίας»[7].

Η ώριμη σκέψη του Καμίλο, γιατί περί αυτού επρόκειτο, τον οδήγησε μακριά από κάθε σχέση με τον κοινοβουλευτισμό, το κράτος και την εμπλοκή στη διαπλοκή της πολιτικής μέσα από τους θεσμούς. Το βιβλίο της Χρύσας Τζιαφέτα αναλύει με σεβασμό τις σκέψεις και τα γεγονότα που οδήγησαν τον Καμίλο Τόρες στο αντάρτικο. Δεν έχει τόση σημασία η απόδοση ευθυνών στην ηγεσία του ELN και στο γεγονός ότι ένας διανοούμενος παπάς, αρματωμένος και άπειρος στις ένοπλες συγκρούσεις, σκοτώθηκε τελικά  στα βουνά της Κολομβίας, ενώ θα ήταν περισσότερο χρήσιμος αν έμενε ζωντανός ώστε να συνεχίσει το έργο του. Άλλωστε και στο Ελ Σαλβαδόρ, τον Μάρτη του 1980, οι παρακρατικοί δολοφόνησαν τον ειρηνοποιό αρχιεπίσκοπο Όσκαρ Ρομέρο, όχι την ώρα που βρισκόταν σε κάποιο βουνό αρματωμένος με φισεκλίκια, αλλά την ώρα που τελούσε το μυστήριο της θείας ευχαριστίας, «ανάμεσα στο ιερό και στο θυσιαστήριο»[8].

Ο Καμίλο, στα μέσα των προσωπικών του εσχάτων, συνειδητοποίησε το ρόλο των ανένταχτων και αγάπησε όλους εκείνους τους φοιτητές, εργάτες, αγρότες, επαγγελματίες και διανοούμενους που δεν ανήκαν σε κανέναν κόμμα και  τάσσονταν υπέρ της εκλογικής αποχής. Ο ίδιος πίστευε ότι αυτό το ανένταχτο επαναστατικό σώμα, μπορούσε να μεταμορφωθεί σε ένα δυνατό κίνημα το οποίο «θα χτυπούσε τόσο το σύστημα μέχρι να το δει εντελώς γκρεμισμένο»[9], θυμίζοντάς μας με αυτά τα λόγια,  έναν άλλο εξεγερμένο παπά, τον κατά τέσσερις αιώνες αρχαιότερο Τόμας Μίντσερ,  ο οποίος είχε γράψει κάτι παρόμοιο: «ρίξτε κάτω τους πύργους τους! Όσο καιρό ζουν, δεν θα μπορέσετε να αδειάσετε από τον φόβο του ανθρώπου»[10].

Οι συσχετισμοί στην Λατινική Αμερική ωστόσο, έχουν αλλάξει. Αρκετά από τα πτωχά παιδιά της Ηπείρου γυρίζουν την πλάτη τους στις διδασκαλίες των θεολόγων της απελευθέρωσης και τρέχουν πίσω από τις «νέες» θεολογίες της ευημερίας. Μεταξύ της επιλογής στην απόλυτη φτώχεια και της εκούσιας αυτοθυσιαστικής προσφοράς στον  βωμό του Μαμωνά της αδικίας, επιλέγουν το εφήμερο του τελευταίου. Στο παραμυθητικό επίμετρο της, η συγγραφέας, «ανασταίνει» τον Padre Camilo και τον βλέπει να εισέρχεται ξανά εν δυνάμει, με ένα νέο σώμα, στον 21^ο αιώνα και  να μας ερμηνεύει το μυστήριο της ιστορίας, από έναν άλλο τόπο χαράς και δικαιοσύνης,  εκεί όπου «όταν ο πλησίον μου δεν θα έχει τίποτα εναντίον μου, όταν θα έχω πραγματοποιήσει την επανάσταση, θα ξαναπροσφέρω τη θεία λειτουργία, εάν ο Θεός μου το επιτρέψει»[11].

[1]  Καμίλο Τόρρες, Λαϊκή Ενότητα Επανάσταση! και άλλα κείμενα, εκδόσεις Μνήμη, Αθήνα 1974.

[2]  Χρύσα Τζιαφέτα, Padre Camilo: Η σκέψη και η δράση του Καμίλο Τόρες, Red n’ Noir, Αθήνα 2022, σ.15.

[3]  Κορινθίους Β’, 3:1-4.

[4]  Χρύσα Τζιαφέτα, Padre Camilo: Η σκέψη και η δράση του Καμίλο Τόρες, σ. 19-30.

[5]  Όπ.π., σ.80.

[6]  Όπ.π., σ.111.

[7]  Όπ.π., σ.112.

[8]  Ματθαίος 23: 35.

[9]  Χρύσα Τζιαφέτα, Padre Camilo: Η σκέψη και η δράση του Καμίλο Τόρες, σ.75.

[10] Γιώργος Κουτσοδιάκος, Τόμας Μίντσερ – ο εξεγερμένος προφήτης, Firebrand 2021, Αθήνα, σ. 123.

[11] Χρύσα Τζιαφέτα, Padre Camilo: Η σκέψη και η δράση του Καμίλο Τόρες, σ.80.

Αγοράστε το βιβλίο Padre Camilo από το ηλεκτρονικό μας βιβλιοπωλείο: