Ρέκβιεμ για μια Δημοκρατία

Το μυθιστόρημα «Ρέκβιεμ για μια Δημοκρατία» του Τομά Κανταλούμπ κυκλοφόρησε στην Γαλλία το 2019 ενώ στην Ελλάδα μεταφράστηκε από τον Δημήτρη Δημακόπουλο και κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πόλις το 2021.

Η υπόθεση

Το φθινόπωρο του 1959 η Αλγερία διεκδικεί την ανεξαρτησία της και ο απόηχος του πολέμου φτάνει στο Παρίσι. Ένας Αλγερινός δικηγόρος, ο Αμπτεραμάν Μπεντουί, που πρόσκειται στο εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα FLN, δολοφονείται στο διαμέρισμα του μαζί με όλη του την οικογένεια. Η επίσημη εκδοχή της αστυνομίας είναι ότι πρόκειται για ξεκαθάρισμα λογαριασμών στο εσωτερικό του FLN.

Ο αστυνομικός υποδιευθυντής Ντεογκρασιάς, ενορχηστρωτής και ηθικός αυτουργός τ ης δολοφονίας, αναθέτει σε έναν πρώην δωσίλογο τυχοδιώκτη, τον Σείριο Βολκστρόμ να εκτελέσει τον δολοφόνο, προκειμένου να κλείσει η υπόθεση χωρίς συνέπειες. Συγχρόνως, προκειμένου να μην προχωρήσουν αποτελεσματικά οι έρευνες αναθέτει την υπόθεση σε έναν νεαρό και άπειρο αστυνομικό, τον Λυκ Μπλανσάρ.

Τον ρόλο καταλύτη για την ιστορία θα παίξει η απόφαση του πατέρα της δολοφονημένης συζύγου. Πρώην ηγετικό στέλεχος της γαλλικής Αντίστασης κατά των Γερμανών και με εμφανές έλλειμμα εμπιστοσύνης απέναντι στην γαλλική αστυνομία, ζητάει από έναν Κορσικανό παλιό σύντροφό του από την Αντίσταση και νυν λαθρέμπορο, τον Αντουάν Καρεγκά, να ανακαλύψει τον δολοφόνο.

Πλοκή, αφήγηση, χαρακτήρες

Η ιστορία ξεκινάει το 1959 και ολοκληρώνεται το 1962 ρίχνοντας φως στα παρασκήνια του Πολέμου της Αλγερίας.

Η αφήγηση εκτυλίσσεται μέσα από την εναλλασσόμενη οπτική τριών εκ των πρωταγωνιστών. Του τυχοδιώκτη πρώην δωσίλογου Σείριου Βολκστρόμ, του λαθρέμπορου πρώην αντιστασιακού Αντουάν Καρεγκά και του νεαρού αστυνομικού επιθεωρητή Λυκ Μπλανσάρ.

Σύμφωνα με το βασισμένο στην παρουσίαση της Le Monde οπισθόφυλλο της ελληνικής έκδοσης: «Με τη συναρπαστική του πλοκή, το “Ρέκβιεμ για μια Δημοκρατία” συμπληρώνει με θαυμαστό τρόπο, ως δίπτυχο, το Μαύρο Αλγέρι του Μωρίς Αττιά».

Η παραπάνω πρόταση είναι εν μέρει μόνο αληθής. Πράγματι ο Τομά Κανταλούμπ καταπιάνεται με το ίδιο θέμα χωρίς μάλιστα να αποφεύγει την ίδια αφελή λύση ενός δημοκράτη μπάτσου σε πρωταγωνιστικό ρόλο. Ευτυχώς όμως, σε αντίθεση με τον Μωρίς Αττιά, ο Τομά Κανταλούμπ μας δείχνει μόνο μια φορά τον Λυκ Μπλανσάρ να κάνει σεξ. Ακόμα ευτυχέστερο το γεγονός ότι δεν μας προκάλεσε αναγνωστικό θαυμασμό το πουλί του δημοκράτη μπάτσου στα διάφορα επίπεδα στύσης του όπως μας είχε συνηθίσει ο ερωτύλος Πάκο Μαρτίνεθ. 

Φυσικά δεν περνάει απαρατήρητο το γεγονός ότι παρά την κοινοτοπία του καλού μπάτσου, ο συγγραφέας στην πραγματικότητα μοιράζει τον ρόλο των ερευνητών και σε δυο κακοποιούς από τους ο ένας είναι συγχρόνως και αντικείμενο της έρευνας.     

Επίκαιρο μέσα στην διαχρονικότητα του ή και το αντίστροφο, πρόκειται για ένα μυθιστόρημα, στα όρια μεταξύ φίξιον και νονφίξιον, με δυνατή πλοκή και έντονη δράση. Δράση μάλιστα που παρά την ένταση της παραμένει άκρως ρεαλιστική. Το δυνατό του σημείο είναι η απαλή διεισδυτικότητα με την οποία ανατέμνει την παράλληλη λειτουργία κράτους και παρακράτους. Η νηφαλιότητα με την οποία ανιχνεύει τον τρόπο που συμπλέκονται η ακροδεξιά, μεγάλο κομμάτι της παραβατικής οικονομίας, η αστυνομία, η κεντρική πολιτική σκηνή, οι μυστικές υπηρεσίες και ο Τύπος.

Πολύ ενδιαφέρον βρήκα τον τρόπο που αναπτύσσονται οι κατά κοινή ομολογία αρνητικοί χαρακτήρες. Απομαγεμένοι από την κατάρα του αντιήρωα αντιμετωπίζονται από τον συγγραφέα με μια φαινομενική συμπάθεια που στην πραγματικότητα είναι λύπηση. Περπατάνε και δρούνε μέσα στην ιστορία της μεταπολεμικής Γαλλίας. Γίνονται έρμαια της και συγχρόνως δημιουργοί της. Σε κάθε περίπτωση ανθρώπινοι, κρίνονται από τις πράξεις τους και όχι από απλουστευτικές και συγγραφικά ανέξοδες περιγραφές.

Εν κατακλείδι: Δεν πρόκειται για κάποιο μεγάλο αριστούργημα, κανείς δεν ζήτησε κάτι τέτοιο. Είναι όμως ένα ευκολοδιάβαστο, ζωντανό και βαθύ βιβλίο που ξεκλειδώνει αριστοτεχνικά όψεις και λειτουργίες της Δημοκρατίας. Όχι μόνο της Γαλλικής…   

Αποσπάσματα από το βιβλίο

«Οι μηχανορραφίες του Ντεογκρασιάς ήταν πάντα επικερδείς και κινούνταν σε μια υπέροχη γκρίζα ζώνη: δεν ήταν απολύτως νόμιμες, αλλά είχαν την σιωπηρή συγκατάθεση των αρχών».

«Δεν ήταν πια παρά δύο άντρες στο περιθώριο του νόμου αλλά εντός το ίδιου σάπιου συστήματος».

«Το μόνο που ένωνε τούτη την ομάδα (την OAS) ήταν η εναντίωση στο καθεστώς και τα προσωπικά συμφέροντα του κάθε μέλους».

«Ο Τύπος έπαψε γρήγορα να ασχολείται με την ιστορία, σαν να μην ήταν πια άξια αναφοράς. Περίπου όπως με την υπόθεση Μπεντουί. Γιατί να ξύσουν μια πληγή που δεν έχει κλείσει ακόμα; Γιατί να τη σκαλίσουν με κίνδυνο να αποκαλύψουν αντιφάσεις;»

 «Ο Μπλονσάρ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα μόνα συμβάντα που δημιουργούσαν αληθινή ομοψυχία ήταν οι φυσικές καταστροφές και τα τροχαία δυστυχήματα. Η τραγωδία των άλλων ενίσχυε τη συνοχή των πολιτών που τη γλίτωναν».

«Είχε περιπλανηθεί αρκετά στα παρασκήνια της εξουσίας ώστε να κατανοεί πως η τωρινή περίοδος έμοιαζε με τεράστιο χάος όπου οι αλλοτινές συνεργασίες μετρούσαν λιγότερο από τις συγκυριακές μάχες για λόγους τακτικής. Γκωλιστές και αντιγκωλιστές ήταν όλο αγκαλιές και φιλιά. Φανατικοί αντιστασιακοί κυκλοφορούσαν αγκαζέ με δωσίλογους. Φασίστες, οπαδοί του Πουζάντ και νοσταλγοί του Βισύ είχαν επιστρέψει στη δημόσια διοίκηση ή στην Εθνοσυνέλευση, με τις ευλογίες των πρώην αντιπάλων τους. Ως την προσεχή αλλαξοπιστία τους. Η αστυνομία της Γαλλικής Δημοκρατίας καθοδηγούσε εξ αποστάσεως αιμοσταγείς πολιτοφυλακές κατώτατης υποστάθμης. Ο στρατός και ορισμένοι υψηλόβαθμοι αξιωματικοί ήταν έτοιμοι να εναντιωθούν στον συνάδελφό τους που έγινε πρόεδρος. Έχανε η μάνα το παιδί και το παιδί τη μάνα».

Αγοράστε το βιβλίο από το ηλεκτρονικό βιβλιοπωλείο του red n’ noir