Μάης 1936: Ψιλή κουβέντα με τον Aspalax

O «Μάης του 1936» είναι κόμιξ σε κείμενο και σχέδιο του Aspalax, που εκδόθηκε από τις εκδόσεις μας (red n’ noir editions) τον Απρίλη του 2020, εν μέσω lock down. Η ιστορία βασίζεται στη γνωστή φωτογραφία της μητέρας του Τάσου Τούση, που  θρηνεί πάνω από το νεκρό σώμα του γιου της, του πρώτου νεκρού από τη μεγάλη απεργία της Θεσσαλονίκης τον Μάη του 1936. Δίπλα σε αυτή τη μητέρα, μέσα στο κάδρο της φωτογραφίας, στέκεται ένα νεαρό αγόρι, μάρτυρας του γεγονότος στο οποίο ο δημιουργός αποδίδει κεντρικό ρόλο στην ιστορία, αναθέτοντάς του να αφηγηθεί την ιστορία μέσα από τα μάτια του.

Για την αρχική ιδέα του κόμιξ, για την πρώτη ύλη που χρησιμοποίησε, για την περίοδο του Μεσοπολέμου, για τις αυοτεκδόσεις, για το πώς προέκυψε το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο Aspalax αλλά και για υψηλοτέρα ερωτήματα, όπως οι σπουδαίες αποφάσεις τις ζωής, μιλήσαμε με τον δημιουργό και όλες οι απορίες μας λύθηκαν σε λιγότερες από χίλιες λέξεις!

Θυμάσαι κάτι σε σχέση με το πότε είδες πρώτη φορά τη φωτογραφία του νεκρού Τάσου Τούση;

Την έχω δει πολλές φορές τη φωτογραφία, από το Πανεπιστήμιο ακόμη στο μάθημα της ποίησης για τον Ρίτσο. Φυσικά, το πρώτο πράγμα που μου έκανε εντύπωση στη φωτογραφία ήταν η μάνα που είχε πέσει πάνω από το πτώμα του Τάσου και αμέσως μετά το μάτι μου έπεσε στον μικρό στην άκρη της φωτογραφίας, που δεν είχε σχέση με το θέμα αλλά και είχε, γιατί ενσωμάτωνε την απόγνωση του κόσμου γύρω από το πτώμα. Και αυτός ο μικρός φαινόταν χαμένος, ανήμπορος να αντιδράσει, μουδιασμένος, αλλά ήταν εκεί. Είναι μια παραπομπή αυτή η φιγούρα σε όλο τον κόσμο που είχε βγει στους δρόμους εκείνη τη μέρα.

Από πού άντλησες τις ιστορικές πληροφορίες και το οπτικό υλικό;

Τις ιστορικές πληροφορίες τις πήρα από διάφορες σελίδες στο ίντερνετ που σχετίζονται με το εργατικό κίνημα στον ελληνικό χώρο αλλά και από το βιβλίο του Αβραάμ Μπεναρόγια «Ελπίδες και Πλάνες». Βασικά, από αυτό το βιβλίο ξεκίνησα, και μετά με τις αναφορές που είχε αυτό έκανα και μια μικρή έρευνα στο ίντερνετ. Βρήκα πολλές πληροφορίες και γεγονότα που φυσικά δεν μπορούσα να τα ενσωματώσω όλα μέσα στο κόμιξ.

Το οπτικό υλικό και πάλι το μάζεψα από το ίντερνετ αλλά και από την ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Μέρες του ΄36». Εκεί αναπαριστώνται τα γεγονότα και βρήκα πολύ υλικό και οπτικές αναφορές για να μπορέσω να σχεδιάσω. Βρήκα κάποιες φωτογραφίες επίσης από εφημερίδες της εποχής που κυκλοφορούν στο ίντερνετ αλλά και από το βρετανικό ψηφιακό αρχείο British Pathé για τη Σαλονίκη και την εποχή.

Η προσωπική ιστορία του αφηγητή σου (του νεαρού αγοριού της φωτογραφίας) είναι εντελώς φανταστική ή βασίζεται σε κατατεθειμένες εμπειρίες πραγματικού προσώπου ή προσώπων;

Πήρα τη φιγούρα αυτού του μικρού και πάνω σε αυτόν έχτισα τον βασικό αφηγητή/ήρωα του κόμιξ. Αφηγείται ο ίδιος στο κόμιξ, αλλά αυτά που αφηγείται δεν είναι προσωπικές μαρτυρίες του ίδιου ή ενός προσώπου. Συγχωνεύει όλες τις πληροφορίες και τις μαρτυρίες που συνέλεξα από τη μικρή έρευνα που έκανα για τα γεγονότα. Μετέτρεψα αυτές τις πληροφορίες σε φωνή του ήρωα.

Σε ενδιαφέρει γενικότερα η περίοδος του Μεσοπολέμου ή ήταν μόνο το συγκεκριμένα γεγονότα;

Η περίοδος ναι, με ενδιαφέρει, γιατί είναι μια μεταβατική και σκοτεινή περίοδος. Έχουν γίνει πολλές μεταβάσεις σε πολιτικό, καλλιτεχνικό και κοινωνικό επίπεδο εκείνο το χρονικό διάστημα, που πολλές φορές δεν τις αναζητάμε εκεί ή τουλάχιστον εγώ δεν τις εντόπιζα. Είναι λίγο σκοτεινή, περίεργη περίοδος, πράγμα λογικό εξάλλου, αν δεις τη χρονογραμμή της ιστορίας, τα γεγονότα δηλαδή που προηγήθηκαν και ακολούθησαν. Τώρα ψάχνω λίγο και τη λογοτεχνική παραγωγή της περιόδου και φτιάχνω ένα κόμιξ για τους σκοτεινούς ποιητές και την κοινωνική τους ζωή σε καφενεία, στέκια κλπ και την αντιμετώπιση που είχαν από την κοινωνία ή την εξουσία της εποχής.

Πόσες και ποιες δουλειές έχεις εκδώσει; Προτιμάς τις αυτοεκδόσεις; Είναι οι αυτοεκδόσεις μια λύση ανάγκης ή επιλογή; Ποια τα υπέρ και ποια τα κατά.

Δεν έχω εκδώσει σε εκδότη τίποτα εκτός από τον «Μάη του ’36» σε εσάς, στις εκδόσεις red n’ noir. Όλα τα υπόλοιπα κόμιξ που κάνω τα τυπώνω μόνος μου και τα πάω σε φεστιβάλ εδώ στην Αθήνα και κυρίως στη Ρώμη που γουστάρω και τις αυτοεκδόσεις τους. Ξέρω φυσικά ότι με τα κόμιξ δεν μπορείς να βγάλεις φράγκα και ξέρω επίσης ότι εδώ οι γνωστοί εκδοτικοί οίκοι είναι κλίκες, οπότε δεν αξίζει. Μικροί εκδοτικοί οίκοι που έχουν ανοιχτό μυαλό και γνώση στο κόμικ και δεν κοιτάνε μόνο τα φράγκα, σίγουρα είναι καλό να στηριχτούν. Οι αυτοεκδόσεις σίγουρα είναι μια λύση για τον δημιουργό που θέλει να δώσει αυτά που κάνει στο κοινό. Όσο περισσότερες αυτοεκδόσεις τόσο καλύτερα.

Οι αυτοεκδόσεις μπορεί να γίνουν με πολύ λίγα κόστη και να βγουν προς τα έξω πολύ εύκολα. Μπορούν επίσης να γίνουν και με την ίδια ποιότητα ενός εκδοτικού οίκου για παράδειγμα (αν και πολλοί εκδοτικοί παράγουν πολύ πιο χαμηλή ποιότητα σε περιεχόμενο και φόρμα). Τα υλικά υπάρχουν, οι μηχανές παραγωγής υπάρχουν, οπότε οποιοσδήποτε μπορεί να την ψάξει και να αυτοεκδώσει. Επίσης μεγάλη σημασία έχει, πιστεύω, συλλογικότητες να πάρουν στα χέρια τους μέσα παραγωγής, πρέσες, μεταξοτυπίες, χαρτιά, πρίντερς κλπ και να εκδίδουν συλλογικά και αυτόνομα. Υπό αυτή την άποψη, οι αυτοεκδόσεις είναι επιλογή πολιτική και καλλιτεχνική, καθώς θα είναι μια παραγωγή από τα κάτω και οριζόντια.

Γιατί Aspalax; Πώς προέκυψε;

Λοιπόν ασπάλαξ ή ασπάλακας τελοσπάντων είναι το όνομα ενός μικρού τρωκτικού, κάτι σαν τυφλοπόντικας ή αρουραίος, που ζει υποχθόνια. Τη λέξη αυτή την ψάρεψα όταν διάβαζα τον Ν.Γ. Πεντζίκη και έκανα και τη μεταπτυχιακή μου σ’ αυτόν. Σε κάποια φάση, ο ίδιος περιέγραψε τον τρόπο που γράφει, πώς δομεί το λόγο του και πώς αντιμετωπίζει και τον κόσμο γύρω του και μέσα του βέβαια.

Όπως ο ίδιος είχε πει: «Πολύ σωστά ένας φίλος είπε […..] ότι η δουλειά μου είναι δουλειά ασπάλακος. Εργαζόμενος υπογείως και τυφλά, σε όλη την έκταση των εμπειριών που καλλιεργώ, δεν ενδιαφέρομαι για το άμεσα αντιληπτό και χρήσιμο αποτέλεσμα αλλά για μια χαρτογράφηση του αγρού από την ανάποδη, με την πλήρη και ακριβή αναγραφή των σημείων που πιάνουν οι ρίζες ή σχηματίζονται διαβάσεις και κοιλότητες».

Τελικά πότε παίρνονται οι μεγάλες αποφάσεις της ζωής;

Όταν διαβάζεις τις ετικέτες με τα συστατικά των απορρυπαντικών στην τουαλέτα σου.

***

Διαβάστε το κόμικς: