Περιγραφή
Ζυθοποιείο μαργαριταριών. Η Τζο φτάνει σε μια νέα χώρα για να σπουδάσει βιολογία. Κάνει σπίτι της ένα ανακατασκευασμένο ζυθοποιείο και το μοιράζεται με μια γυναίκα τελείως διαφορετική από εκείνη. Το σπίτι αυτό δεν έχει τοίχους, είναι διαπερατό, εύπλαστο, κι η Τζο το παρατηρεί να ζωντανεύει με τρόπους αφάνταστους και αλλόκοτους. Οι αισθήσεις της κινητοποιούνται και την κατακλύζουν, καθώς τα όρια μεταξύ των φυτών και των σωμάτων, του ονείρου και της πλήρους συνείδησης, θολώνουν και πλέκουν νέους κόσμους και δυνατότητες. Το λογοτεχνικό ντεμπούτο της μουσικού και συγγραφέως Jenny Hval αποτελεί μια μεθυστική και αισθητηριακή απεικόνιση της σεξουαλικής αφύπνισης και της queer επιθυμίας.
Διαβάζουμε στην ΕΦΣΥΝ:
«Πέρλες από λίπος», «μικροσκοπικές σταγόνες σάλιου», «γύψινοι λαβύρινθοι» και ποτισμένα από ούρα στρώματα συνθέτουν το ντεμπούτο της Γιένι Βαλ, το οποίο παρουσιάζεται στο ελληνικό κοινό από τις Εκδόσεις Πλήθος, σε μετάφραση (από τα νορβηγικά) της Κρυστάλλης Γλυνιαδάκη. Η Βαλ, παραγωγός και τραγουδίστρια της πειραματικής και art pop σκηνής, καταφέρνει να μεταφέρει την αιθέρια και σκοτεινή ατμόσφαιρα της μουσικής της σε ένα coming of age μυθιστόρημα για τη σεξουαλική εξερεύνηση και τον λεσβιακό έρωτα.
Η πλοκή κεντροθετείται γύρω από μια ξένη που ήρθε για να μείνει. Η Τζο, Νορβηγίδα φοιτήτρια Βιολογίας, μετακομίζει για σπουδές στη φανταστική πόλη του Εϊμπορν, όπου συγκατοικεί με την εγκατεστημένη εκεί Καράλ Τζόνσον σε ένα παλιό ζυθοποιείο δίχως τοίχους, διαμορφωμένο με νοβοπάν ώστε να προσιδιάζει σε διαμέρισμα. Η Καράλ, μια γραμματέας με «κίτρινες μπούκλες» και αμβλυμένη αίσθηση των προσωπικών ορίων, δεν μοιάζει να ενοχλείται από την άβολη εγγύτητα που προσφέρει ο «ακατέργαστος» και «πορώδης» λαβύρινθός τους.
Ενας λαβύρινθος ο οποίος φαίνεται να παίρνει δική του ζωή μέσα από τη διαπεραστικότητα των ήχων του και την ανεπτυγμένη του υγρασία, η οποία οδηγεί σταδιακά σε μούχλα, βρύα ανάμεσα στα πατώματα και ένα μανιτάρι στα πλακάκια του μπάνιου. Σε αυτό το ερωτικό μυθιστόρημα το οποίο φέρει την ατμόσφαιρα ταινίας τρόμου, η Βαλ καταφέρνει να δημιουργήσει μια μυθοπλασία η οποία αγγίζει την αυτοβιογραφία. Εκείνο όμως που κάνει το «Ζυθοποιείο μαργαριταριών» ένα κουίρ μυθιστόρημα δεν είναι ότι πραγματεύεται τον λεσβιακό έρωτα και το βίωμα της καταπιεσμένης σεξουαλικής επιθυμίας, αλλά η ίδια η γραφή της Βαλ, ο τρόπος με τον οποίο καταφέρνει να δημιουργεί έναν έρωτα απαλλαγμένο από το αντρικό βλέμμα, έναν έρωτα εκφερόμενο στη γλώσσα της μούχλας ενός παλιού ζυθοποιείου.
Οι χαρακτήρες του «Ζυθοποιείου μαργαριταριών» μοιάζουν να βγαίνουν από φωτογραφίες της Φραντσέσκα Γούντμαν (Francesca Woodman). Ταυτίζονται με τον χώρο, υπό την έννοια ότι ποιούν και ποιούνται από την ατμόσφαιρα του χώρου, απορροφούν το συν-αίσθημά του. Οταν η Τζο προσπαθεί να ξεπλύνει από πάνω της το παραβιαστικό φιλί του γείτονα, το βλέμμα της πέφτει στη μούχλα του μπάνιου.
Η μούχλα γίνεται ένα σύμβολο σήψης και αηδίας. Αντιθέτως, όταν το βλέμμα της ακολουθεί την Καράλ, η ίδια μούχλα κάνει τον χώρο ερωτικά υγρό, γίνεται η συγκολλητική ουσία των σωμάτων τους. Η Βαλ γράφει μέσα από τις αντιθέσεις της επιθυμίας και της κακοποίησης, του ονείρου και της πραγματικότητας, του παράδεισου και της σήψης, και έτσι πλοηγείται στο γλιστερό επίπεδο της κουίρ μυθοπλασίας. Η αρνητικότητα και η θετικότητα της υγρασίας του ζυθοποιείου είναι ένας καθρέφτης για το συναίσθημα της Τζο.
Οι χαρακτήρες της Βαλ ταυτίζονται με τον χώρο όπως οι μορφές στις εικόνες της Γούντμαν, τόσο παρούσες όσο και απούσες. Οι λεπτοί τοίχοι του ζυθοποιείου αντικατοπτρίζουν την εγγύτητα μεταξύ των δύο ενοίκων του, μια εγγύτητα πότε άβολη, πότε λάγνα, μια εγγύτητα άβολα λάγνα. Οι αντιθέσεις αυτές και η ένταση που φέρουν φορτίζουν τη σχέση τους. Ο έρωτας της Τζο και της Καράλ, αλλά και κάθε έρωτας, εκφέρεται μέσα στο πολωμένο φάσμα της άρνησης και της κατάφασης, της πραγμάτωσης και της απόρριψης, του εαυτού και του άλλου.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο η Βαλ καταφέρνει να πλοηγείται στον ταραγμένο χώρο μιας ειλικρινούς κουίρ γραφής, διατηρώντας παράλληλα μια εγγύτητα και μια απόσταση με τους χαρακτήρες της. Δημιουργεί έναν κόσμο για τον λεσβιακό έρωτα όπου τη θέση της αναπαράστασης ενός σεξουαλικοποιημένου αντικειμένου του πόθου παίρνει η ατμοσφαιρικότητα της υγρασίας μεταξύ τους. Η γραφή της Βαλ είναι κουίρ γιατί ιδιοποιείται το αρνητικό και το μετατρέπει σε κάτι αιθέριο, φτιάχνει πέρλες από το λίπος του και έρωτα από τη μούχλα του. Δημιουργεί μια πολωμένη ένταση ανάμεσα στο επιθυμητό και το ανεπιθύμητο, το αηδιαστικό και το ερωτεύσιμο, τη μούχλα και την υγρασία των σωμάτων, τα ούρα και τον έρωτα.
Οντως, δεν είναι η περιγραφή ενός λεσβιακού έρωτα που κάνει ένα μυθιστόρημα κουίρ. Αλλωστε, θα πρέπει να επιτρέπουμε στην κουίρ λογοτεχνία να συνδιαλέγεται με στρέιτ έρωτες όσο και με γκέι. Θα πρέπει, ακόμα, να της επιτρέπουμε να μη μιλά για έρωτες, γιατί αλλιώς δεν μπορούμε παρά να την αντιλαμβανόμαστε ταυτοτικά και να τη ρομαντικοποιούμε, ως μια άλλη lgbtq+ κατηγορία στο Netflix.
Το «Ζυθοποιείο μαργαριταριών» όμως δεν περιγράφει απλά τον πραγματωμένο έρωτα δύο γυναικών, αλλά εξερευνά τον ταραγμένο χώρο ανάμεσα στην ασφυκτική κανονιστικότητα της ντουλάπας και τον «σάπιο παράδεισο» της μη ετεροκανονικής επιθυμίας, το σκληρό στεγανό έξω, που εγκαλεί την Τζο για τη σεξουαλικότητά της ως λεσβία, και το ασφαλές, υγρό και πορώδες μέσα του ζυθοποιείου τους. Η Βαλ γράφει στραβά όταν αρθρώνει τον έρωτα μέσα από την ένταση των αντιθέσεών της και όχι μέσα από την παραδοσιακά ευχάριστη αναπαράσταση ενός κανονικοποιημένου αντικειμένου του πόθου. Αυτή η στραβή ερωτική γραφή είναι εκείνο το θεμελιακό στοιχείο που κάνει το «Ζυθοποιείο μαργαριταριών» ένα σημαίνον δείγμα κουίρ γραφής.
Περιεχόμενα
Γάλα και μετάξι
Το σεντούκι
Οι σκιές
Το διαμέρισμα
Τα μήλα
Μαργαριτάρια φρούτων
Ο διπλός ύπνος
Moon lips
Οι σπόροι
Το ζυθοποιείο
Πιμ
Θαλάσσια σαλιγκάρια
Μουλιασμένο δέρμα
Αρμιλλάρια Μελένια
Ο φάρος
Η καταιγίδα
Κοτσάνια κίτρινων μήλων
Εδέμ
Μαύρο φρούτο
Κάτω από τη θάλασσα
Επίλογος
